Za rok zaćmienie

W mediach pojawiły się ostatnio doniesienia o dużym zainteresowaniu wakacyjnymi wyjazdami do Islandii z powodu przyszłorocznego zaćmienia Słońca. Właściciele hoteli nie mogą narzekać. Ale warto wiedzieć, iż zaćmienie całkowite będzie widoczne nie tylko w Islandii, ale również w Hiszpanii.

W Polsce będzie można zobaczyć zjawisko jako zaćmienie częściowe, widoczne krótko przed zachodem Słońca. Jednak całkowite zaćmienie Słońca to zupełnie inne wrażenia niż zaćmienie częściowe, nie oddadzą ich w pełni żadne zdjęcia, filmy czy transmisje na żywo.

Pas zaćmienia całkowitego 12 sierpnia 2026 roku rozpocznie się na półwyspie Tajmyr na północy Rosji. Potem przebiegnie Ocean Arktyczny i Grenlandię, aż trafi na Islandię. Następnie przebiegnie przez Atlantyk, Hiszpanię, skrawek Portugalii i zakończy na Morzu Śródziemnym na turystycznych wyspach, takich jak Ibiza czy Majorka.

Aby w przyszłym roku zobaczyć zaćmienie całkowite, najlepiej wybrać się do Islandii. To w tym kraju położonym na wyspie, warunki do obserwacji będą najlepsze, uwzględniając m.in. wysokość Słońca nad horyzontem w trakcie trwania zjawiska.

Na Islandii zaćmienie będzie widoczne m.in. ze stolicy (Reykjawik), gdzie faza całkowita nastąpi około godziny 17.48 i potrwa 1 minutę.

Punkt najdłużej trwającego zaćmienia będzie 45 kilometrów od zachodniego wybrzeża Islandii. Zjawisko potrwa tam 2 minusy i 18 sekund. Na islandzkim lądzie najdłużej będzie trwało na obszarze zwanym Látrabjarg.

Alternatywą jest inny wakacyjny kierunek: Hiszpania. Jednak w przypadku tego kraju na Półwyspie Iberyjskim trzeba sobie bardzo dobrze zaplanować, w jakim miejscu będziemy zaćmienie oglądać. Zaćmienie całkowite nastąpi krótko przed zachodem Słońca, a to oznacza, iż Słońce będzie w jego trakcie nisko nad horyzontem (10 stopni na północnym wybrzeżu, a zaledwie kilka stopni na wschodnich wybrzeżu). Trzeba więc spojrzeć nie tylko na budynki czy drzewa w okolicy, ale i na ukształtowanie terenu (np. góry).

Przygotowując się do obserwacji zaćmienia Słońca, warto pamiętać o śledzeniu prognozy pogody – jeśli chmury zakryją widok, to zaćmienia nie zobaczymy. Jeśli więc w okolicy pada deszcz i bieżące prognozy mówią, że tak będzie przez cały dzień, to lepiej pojechać w obszar, który ma większe szanse na bezchmurne niebo.

W trakcie fazy całkowitej, gdy tarcza Księżyca całkiem przesłoni tarczę Słońca, nie potrzeba żadnych przyrządów obserwacyjnych – możemy patrzeć nieuzbrojonym okiem. Wokół przesłoniętej tarczy Słońca zobaczymy koronę słoneczną.

Jednak na długo przed i długo po fazie całkowitej trwa zaćmienie częściowe. W tym przypadku, aby cokolwiek zobaczyć, potrzebne są przyrządy, które bezpiecznie osłabią blask Słońca. Najprościej zakupić tzw. okulary do zaćmień Słońca. Można je nabyć w sklepach ze sprzętem astronomicznym i optycznym (także internetowych). Na pewno będą do kupienia na miejscu w turystycznych rejonach, przez które przebiegnie zaćmienie całkowite.

Dłuższe wpatrywanie się w Słońce gołym okiem może być groźne dla wzroku, a w żadnym wypadku nie wolno patrzeć na Słońce przez lornetkę czy teleskop, jeśli nie są wyposażone w odpowiednie filtry. Nawet krótkie spojrzenie na Słońce przez teleskop bez filtrów może doprowadzić do uszkodzenia, albo nawet utraty wzroku.

Zaćmienia Słońca to jeden z elementów rozwijającej się gałęzi turystyki zwanej astroturystyką. Na taką okazję, w miejsce zaćmienia przyjeżdżają osoby z wielu krajów na świecie, wśród nich są grupy miłośników astronomii alba „łowców zaćmień” wyposażone w stosowny sprzęt.

Jeśli w przyszłym roku nie uda się zobaczyć całkowitego zaćmienia Słońca, kolejna szansa pojawi się 2 sierpnia 2027 roku. Pas całkowitego zaćmienia przejdzie wówczas przez południowy kraniec Hiszpanii, Maroko, Algierię, Tunezję, Libię, Egipt, Arabię Saudyjską i Jemen. W przypadku Egiptu zaćmienie potrwa najdłużej (faza całkowita 6 minut i 23 sekundy) i będzie widoczne m.in. w Dolinie Królów (znajdują się tam grobowce faraonów), a także w kurorcie turystycznym Marsa Alam.

Ostatnie całkowite zaćmienie Słońca przebiegało w kontynentalnej Europie 11 sierpnia 1999 roku. Było ono widoczne m.in. we Francji, Belgii, Niemczech, Austrii, Węgrzech, Rumunii, Bułgarii. W Polsce było widoczne jako zaćmienie częściowe, z fazą od 82 proc. do 94 proc., w zależności od rejonu kraju.