Wielkie zmiany

Niewielu wiedziało nawet, że zaczął się 1000 rok. Upływający czas liczono latami panowania władcy albo papieża. Wydarzenia i przemiany sprzed dziewięciuset laty były szczególnie ważne dla zwykłych ludzi, i to również w późniejszych wiekach.

Zboże i pieniądze

XI wiek to przede wszystkim czas zboża. Uprawiano go coraz więcej i dopóki nie przywieziono z Ameryki ziemniaków, zboże było podstawą żywienia Europejczyków. Chłopi, produkując więcej, niż potrzebowali, zaczęli nadwyżkę sprzedawać, a to oznaczało, że częściej posługiwano się pieniędzmi. Handlowano na miejskich targach, co okoliczni mieszkańcy traktowali też jako okazję do spotkania. Ludzie zmieniali powoli miejsce zamieszkiwania. Kiedyś swoje domy budowali w zamkniętych grodach, teraz wokół rozrastających się miast powstawały wsie. XI wiek to też wzrost liczby ludności. Na zachodzie i północy Europy nawet trzykrotny, a społeczność w Chinach w tym czasie liczyła ok. 100 milionów osób. Ludzie zaczęli częściej i dalej się przemieszczać, pielgrzymowali także bardzo często do miejsc świętych. Polsce XI wiek przyniósł pierwszego króla, Bolesława Chrobrego, koronowanego 18 kwietnia 1025 roku. Nasz kraj stał się królestwem, a władca tak zwanym pomazańcem Bożym.

Wyprawy i zakony

W 1054 roku doszło do Wielkiej Schizmy Wschodniej. Patriarcha Konstantynopola przestał uznawać zwierzchnictwo Rzymu. To wtedy chrześcijanie zostali podzieleni na Kościoły prawosławny i rzymskokatolicki. Tak jest do dziś. We włoskiej Bolonii natomiast w 1088 roku założono pierwszy uniwersytet. Był on wzorem dla słynnych uczelni tworzonych w kolejnych wiekach. Pod koniec XI wieku ważne wydarzenia działy się w Jerozolimie. W 1071 roku zdobyli ją Turcy. Do krucjaty i odbicia miasta wezwał dopiero papież Urban II na synodzie w Clermont w 1095 roku. I tak wiek XI zakończył się zdobyciem Świętego Miasta i powstaniem Królestwa Jerozolimskiego. Był to początek wypraw krzyżowych oraz czas tworzenia zakonów rycerskich. Kościół w XI wieku to jednak nie tylko wyprawy krzyżowe. Pod koniec wieku św. Bernard z Clairvaux założył nowy zakon – cystersów. Zakon ten był obecny również w Polsce. Ale o mnichach w białych habitach napiszemy w kolejnych odcinkach tego historycznego cyklu.

Cenne wynalazki

Trudno wyobrazić sobie życie bez prądu czy internetu. Jednak prawdziwą katastrofą byłby brak jedzenia. A z takim problemem musieli mierzyć się ludzie przed wiekami. Stopniowe zmiany poprawiały jednak sytuację. Wprowadzano żelazne narzędzia, które pozwalały głębiej i szybciej orać ziemię. Ważniejszy był jednak płodozmian. Wcześniej w celu użyźnienia gleby część pól pozostawiano odłogiem. Ludzie jednak odkryli, że taki sam efekt osiągną, sadząc na zmianę na polach rzepę, koniczynę i zboże. Podczas pracy na roli korzystano z pomocy wołów, a bogatsi chłopi zaczęli zastępować je równie silnymi, ale szybszymi końmi. Kiedy żywności było już więcej, ludzie zaczęli handlować tym, co wytworzyli. Rozwijało się także rzemiosło. W XI wieku pojawił się m.in. młyn wodny, który zastąpił ręczne żarna do mielenia zboża. Zawód młynarza był ceniony i przekazywany z pokolenia na pokolenie. ☻

Cenna historia

Tkanina z Bayeux powstała w XI wieku; opowiada historię podboju Anglii przez Wilhelma Zdobywcę (Wilhelma zobaczycie na powiększonym fragmencie z prawej strony; to ten z napisem hic est Willel dux). To jedno z najważniejszych źródeł poznania taktyki, uzbrojenia i życia codziennego ówczesnych ludzi. Tkanina ma prawie 70 metrów długości i jest szeroka na pół metra (na zdjęciu powyżej zmieścił się tylko jej początek). Wyhaftowano na niej 58 scenek, 626 postaci, 202 konie, 55 psów i 505 innych zwierząt, a także 37 budowli i 41 statków. Zaznaczono nawet przelot komety Halleya, która pojawiła się na niebie właśnie w 1066 roku. To bezcenne dzieło niemal zniszczono podczas rewolucji francuskiej, gdy użyto go jako plandeki dla wozów wojskowych.☻

Cenne odkrycia

W XI wieku, gdy krzyżowcy zdobyli Jerozolimę, powstało Królestwo Jerozolimskie. Był to okres wojen i zbrodni, ale też czas pielgrzymowania do Ziemi Świętej. Wtedy też powstały zakony rycerskie, m.in. joannici (wcześniej tworzyli bractwo przy szpitalu św. Jana Chrzciciela w Jerozolimie). Zakon rycerski joannitów odpowiadał za bezpieczeństwo w królestwie. Szpitalnicy, bo tak ich nazywano, budowali też w Palestynie zamki-szpitale. Komandorie joannitów, czyli najczęściej zamek, kościół i dobra ziemskie, powstawały też w Europie. W Polsce komandorie utworzono w Oleśnicy, Strzegomiu, Poznaniu. Joannici nosili czarny strój z białym krzyżem, później do walki zakładali czerwoną tunikę z białym krzyżem. Zakon istnieje do dziś – pod nazwą Zakon Maltański. ☻