Drewno, wiklina i szkło

Człowiek od zawsze myślał, jak się obronić w razie niebezpieczeństwa. Szczególnie dużo zagrożeń czyhało na niego na wojnie. Żołnierze zastanawiali się więc nad skuteczną obroną. I wymyślili tarczę – broń obrońcy, a nie najeźdźcy. Oto krótka podróż przez jej historię.

  Grecki hoplita z hoplonem
Hoplita to ciężkozbrojny piechur starożytnej Grecji. Jego nazwa pochodzi od hoplonu, czyli tarczy, jaką nosił. Hoplon był okrągły, wykonany z drewna dębowego pokrytego skórą, a od zewnątrz dodatkowo brązem.

Tarcze ozdabiano malowanym, indywidualnym znakiem. Hoplon mierzył 90 cm średnicy i ważył ok. 8 kg. Już sama tarcza mogła być groźną bronią. Osłaniali się nią spartańscy hoplici w czasie bohaterskiej obrony wąwozu Termopile w 480 r. p.n.e.

  Scutum
ZASOBY INTERNETU Rzymski legionista ze scutum
Rzymska tarcza nazywana była scutum. Najbardziej charakterystyczna jest używana od V w p.n.e. lekko wypukła tarcza czworokątna. Stworzona była ze sklejki, czyli dwóch warstw deseczek połączonych klejem wołowym.

Z zewnątrz pokrywała ją warstwa płótna lub skóry cielęcej. Brzeg był wzmocniony metalowym okuciem. Pośrodku scutum znajdował się metalowy guz zwany umbem. Wzmacniał on tarcze i przyjmował ciosy w najwrażliwszym miejscu.

Tarcze były malowane i ozdabiane wizerunkami piorunów, zwierząt lub wieńców. Jej duże rozmiary (120 cm wysokości, 100 cm szerokości) powodowały, że chroniła całą postać legionisty.

Europejski rycerz z godłem
Trudno wyobrazić sobie prawdziwego rycerza bez tarczy, która w średniowieczu spełniała dwa zadania. Po pierwsze chroniła w czasie bitwy.

  fot. WIKIMEDIA Po drugie, dzięki namalowanemu na niej herbowi, informowała walczących, z kim mają do czynienia.

To drugie zadanie jest częściowo aktualne i dziś. Herby miast czy też godło Polski są przecież w kształcie tarczy i wywodzą się właśnie ze średniowiecznych pól bitewnych i turniejów. Przez 1000 lat wieków średnich tarcza zmieniała się.

Początkowo miała kształt migdała. Pod koniec była już znacznie mniejsza i miała formę, jaką znamy z godła. W Polsce tarcze nazywano szczytami. To określenie znajdziemy w nazwie wsi Szczytniki, bo tam wyrabiano tarcze. Wykonywano je z drewna, czasem obitego skórą lub metalem.