Świat zwierząt jest niewiarygodnie wielki. Zoolodzy opisali dotąd prawie półtora miliona gatunków, ale sądzą, że może ich być nawet kilkanaście milionów. Niektóre - jak roztocza - są tak małe, że trudno je dostrzec gołym okiem. Inne są wielokrotnie większe od człowieka. Zwierzęta różnią się nie tylko wielkością, ale też budową, ubarwieniem i trybem życia. Mieszkają w wodach stojących, płynących, na łąkach i polach, w lasach i zaroślach, na wsi i w mieście, a niektóre nawet w naszych mieszkaniach. W Polsce występuje ich około 40 tys. gatunków. Najwięcej u nas, bo aż 28 tysięcy, żyje owadów. Na drugim miejscu są ptaki. Niewiele zwierząt w naszym kraju jest niebezpiecznych.

Na pewno należy do nich jadowita żmij a zygzakowata. Niebezpieczne bywają też pszczoły, osy, zwłaszcza szerszenie i ropuchy, których gruczoły wydzielają toksyczne substancje. Warto trzymać się z daleka od dzikich zwierząt, które nie boją się ludzi, bo mogą być chore na wściekliznę. Należy też uważać na kleszcze. Wiele żyjących u nas zwierząt jest pod ochroną. Obowiązuje wobec nich zasada: „Można się im przyglądać, ale nie wolno ich niepokoić”. Warto pamiętać, że wszystkie zwierzęta są w przyrodzie potrzebne, chyba że są to szkodniki albo natrętne komary. Poniżej kilka przykładów zwierząt żyjących w różnych środowiskach: w wodzie, w lesie, na łące i w mieście.

Rak stawowy
Rak stawowy
występuje od kwietnia do października i osiąga długość do 19 cm. Z powodu długich szczypiec, podobnych do nożyc, bywa nazywany krawcem. Przeważnie jest brązowawy, ale w zależności od temperatury i środowiska może zmieniać barwę. W wodach przezroczystych bywa jaśniejszy, a w mętnych - ciemniejszy. Ma długie czułki sięgające prawie do końca odwłoka, a jego pancerz pokrywają liczne ciernie. Rak stawowy mieszka w wodach słodkich o mulistym dnie, ale pojawia się też w wodzie słonawej, np. przy ujściu rzek do morza. Na poszukiwanie pokarmu wyrusza nie tylko nocą. Gdy nie żeruje, kryje się w przybrzeżnych norach lub pod kamieniami. Jest drapieżny, ale je też padlinę.

Czy wiesz?
Twardy, sztywny pancerz pokrywający ciało raka hamuje jego wzrost. Dlatego co jakiś czas rak zrzuca pancerz, czyli linieje. Zrzucony pancerz nazywa się wylinką. Nim nowy pancerz stwardnieje, jego ciało jest bardziej wrażliwe na ataki drapieżników. Wtedy najczęściej rak się ukrywa i i nie żeruje.

Traszka grzebienista
Traszka grzebienista
występuje cały rok i osiąga długość do 18 cm. Pod ochroną! W Polsce żyją cztery gatunki traszek. Grzebieniasta jest największa. Ma plamisty czarny lub ciemnobrązowy grzbiet. Spód ma inny. Na żółtopomarańczowym tle widać duże czarne nieregularne plamy. Samce są trochę mniejsze i w porze godowej na ich grzbiecie sterczy wysoki, głęboko powycinany grzebień. Traszka grzebieniasta mieszka wśród gęstej roślinności, ale w pobliżu wody, gdzie odbywa gody. Przeważnie prowadzi nocny tryb życia. W dzień i zimą chowa się pod kamieniami albo korzeniami.

Czy wiesz?
W Polsce oprócz traszki grzebieniastej żyje jeszcze traszka zwyczajna, górska i karpacka. Lądową krewną traszek jest salamandra plamista. Jaskrawożółte lub pomarańczowe plamy i pasy na czarnym grzbiecie ostrzegają napastnika. Zjedzenie salamandry może być nieprzyjemne, bo jej gruczoły jadowe wytwarzają lekko trującą substancję.

Łyska
Łyska
występuje cały rok i osiąga długość do 42 cm Nie sposób jej pomylić z innym ptakiem wodnym. Jest jednolicie czarna, tylko jej dziób i nieopierzona narośl na czole, zwana blaszką czołową, są jaskrawobiałe. Pisklęta mają czerwoną głowę bez blaszki. W pierwszym roku życia młode łyski są ciemno-szarobrązowe z białawą przednią częścią szyi, a ich blaszka czołowa jest ciemna. Łyski można spotkać przez cały rok w jeziorach, stawach i rzekach płynących powoli, jeśli tylko ich brzegi są porośnięte bujną roślinnością. Czasem można je spotkać w parkach w środku miast.

Czy wiesz?
Łyski często są mylone z kaczkami. Jednak w odróżnieniu od kaczek palce ich stóp nie są połączone błoną pływną. Najłatwiej można to zobaczyć zimą. O tej porze roku łyski pozwalają się karmić, więc można zabrać chleb i pójść nad staw parkowy, a przy okazji przyjrzeć się stopom łysek.

Pomrów plamisty
Pomrów plamisty
występuje od lutego do października i osiąga długość do 6 cm. Nie wszystkie ślimaki dźwigają na grzbiecie muszlę. Pomrów należy do ślimaków, który ma muszlę szczątkową i w ogóle jej nie widać. Jest on jasnobrązowy, beżowy lub szary i ma delikatny rysunek tworzący siateczkę. Im pomrów jaśniejszy, tym lepiej ją widać. Pomrów plamisty mieszka w lasach, w zaroślach, w ogrodach i na polach. Wszędzie tam, gdzie jest dość wilgotno. W dzień kryje się pod opadłymi liśćmi, kawałkami drewna czy kamieniami. Dopiero nocą wyrusza w teren. Dużo szkody w uprawach wyrządza, gdy lato jest bardzo wilgotne.

Czy wiesz?
W Polsce żyje około 16 gatunków pomrowów. Jednym z najładniejszych jest pomrów wielki. Ma 20 cm długości, czyli jest ponad trzy razy dłuższy niż pomrów plamisty. Ma ciało szarozielone do szarobrązowego. Wzdłuż biegną czarne plamy i smugi. Nie lubi roślin, jak jego krewniak, ale grzyby i padlinę. Chętnie pożera też inne nagie ślimaki.

Rzekotka drzewna
Rzekotka drzewna
występuje cały rok i osiąga długość do 4 cm. Pod ochroną! Trudno ją pomylić z innym płazem. Wierzch ciała ma zwykle gładki, połyskujący i intensywnie zielony, a spód białawy lub szarawy. Wzdłuż boków, od nozdrzy aż do bioder, biegnie ciemna smuga. Samce mają na podgardlu pojedynczy rezonator, który podczas rechotania nadymają jak balon. Rzekotka drzewna lubi wilgotne lasy, parki i ogrody, i brzegi wód. Zajada się owadami. W ciągu dnia siedzi na roślinach, ale trudno ją wypatrzyć, bo potrafi  dostosować barwę grzbietu do koloru, który ma pod sobą.

Czy wiesz?
To jedyny płaz żyjący w Polsce, który dzięki tak zwanym buławkowatym przylgom na końcach palców wspina się na rośliny, krzewy i drzewa. Potrafi  chodzić nawet po pionowych gładkich ścianach.

Wstężyk ogrodowy
Wstężyk ogrodowy
występuje od marca do października i ma muszlę średnicy do 2,5 cm. Nazywany jest ślimakiem ogrodowym. Jego muszla ma bardzo różne kolory. Może być biaława, żółta, różowawa lub ciemnobrązowa i zwykle, choć nie zawsze, ozdobiona jest ciemnymi albo żółtymi spiralnymi paskami. Pasków na muszli wstężyk ma od 1 do 5. Najwięcej wstężyków można spotkać w północnych i zachodnich rejonach naszego kraju. W ogrodach nie należy do mile widzianych gości, bo lubi zajadać się roślinami.

Czy wiesz?
Oprócz wstężyka ogrodowego występuje u nas często jeszcze jeden wstężyk – gajowy. Wygląda podobnie i lubi przede wszystkim rośliny ogrodowe. Wstężyki można odróżnić bez trudu po barwie tzw. wargi, czyli zgrubiałej i nieco wywiniętej krawędzi otworu muszli. Wstężyk ogrodowy ma białą wargę, a wstężyk gajowy ciemnobrązową lub czarną.

Ślimak winniczek
Ślimak winniczek
występuje od marca do października i ma muszlę średnicy do 5 cm. To nasz największy ślimak lądowy. Zwany jest po prostu winniczkiem. Ma dużą kulistą, szarawobrązową muszlę z niewyraźnymi paskami, zwykle o pięciu skrętach. Winniczek swój domek zawsze nosi ze sobą. Mieszka na wilgotnych łąkach, w zaroślach, ogrodach, parkach i lasach. Najchętniej, o zmierzchu i nocą, zajada się świeżymi liśćmi ziół, szczątkami roślin albo glonami, które zeskrobuje z kamieni i pni. Lubi ciepło, więc przed nadejściem zimy kopie w ziemi jamę głębokości do 30 cm i w niej się zagrzebuje.

Czy wiesz?
Muszla chroni winniczka nie tylko przed drapieżnikami, ale też przed wysychaniem. Ślimak chowa się w niej w czasie upałów i przykleja się do kamieni czy płotów.

Drewniak pospolity
Drewniak pospolity
występuje od kwietnia do października i osiąga długość do 3,5 cm. Ma dość sztywne, spłaszczone i podzielone na pierścienie ciało. Dzięki temu może sprawnie i szybko biegać. Na każdym pierścieniu ma po jednej parze nóg (łącznie 15). Drewniak pospolity jest czerwonobrązowy. Mieszka nie tylko na łąkach i w ogrodach. W ciągu dnia kryje się pod kamieniami, korą, kawałkami drewna lub opadłymi liśćmi. Nocą rusza na polowanie. Jego ofi arami padają małe pająki i owady, które uśmierca za pomocą jadu.

Czy wiesz?
W przyrodzie często ktoś kogoś zjada. Drapieżne drewniaki są łakomym kąskiem np. dla dużych pająków i mrówek. Zaatakowane, potrafi ą się jednak skutecznie bronić. Silnymi machnięciami tylnych nóg miotają w napastnika kleistą wydzielinę, która czasem utrudnia mu poruszanie się, a niekiedy całkiem go unieruchamia.

Biegacz granulowany
Biegacz granulowany
występuje od kwietnia do września i osiąga długość do 2,3 cm. Pod ochroną! Ma smukłe ciało, długie nogi i nitkowate czułki, brązowe, zielonkawe, a niekiedy nawet czarne rzeźbione pokrywy. Można go spotkać na łąkach, w lasach i na polach. Poluje nocą. Jego smukłe i bardzo długie larwy też są drapieżne. W ciągu dnia biegacz ukrywa się pod kamieniami czy kawałkami drewna. Zimuje w spróchniałych pniakach.

Czy wiesz?
Popularnie nazywane są szczypawkami, bo schwytane, mogą boleśnie ukąsić. Nigdy nie atakują bez powodu. Są wręcz pożyteczne, bo zjadają rozmaite szkodniki, dlatego wszystkie biegacze są pod ochroną. Biegacza granulowanego wysoko ceni się przede wszystkim za tępienie stonki ziemniaczanej.

Kątnik domowy
Kątnik domowy
występuje cały rok i osiąga długość do 1,8 cm. Smukłe, ciemnobrązowe, pokryte szarożółtymi plamkami ciało tego pająka podzielone jest na głowotułów i odwłok. Nogi ma długie i kosmate. Ich rozpiętość może mieć nawet 8 cm, przez co kątnik domowy sprawia wrażenie większego, niż jest w rzeczywistości. Kątnik domowy, jak nazwa wskazuje, lubi przebywać w domach, zwłaszcza w piwnicach i na strychu, a także w garażach, stodołach, jaskiniach i kamieniołomach.

Czy wiesz?
Kątnik domowy buduje szeroką dachowatą sieć w kątach pomieszczeń, za szafami, czy pod parapetami okiennymi. W ciągu dnia pająk przebywa w wydłużonej lejkowatej rurce z jednej strony sieci. Nocą siedzi na sieci, czatując na zdobycz. Czasem opuszcza sieć w poszukiwaniu pokarmu lub samicy. Można go więc spotkać w umywalce, zlewozmywaku czy wannie, skąd nie umie się wydostać.

Sroka
Sroka
występuje cały rok i osiąga długość do 51 cm. Pod ochroną! Jest bardzo czujna. Nazywają ją złodziejką, bo ma skłonność do gromadzenia błyszczących przedmiotów. Jej obecność zdradza ostre „czak-czak-czak”, którym ostrzega inne zwierzęta przed niebezpieczeństwem. Łatwo ją rozpoznać po czarno-białym upierzeniu i długim schodkowatym ogonie. Srokę często można spotkać nawet w śródmieściu, bo na śmietnikach znajduje dużo smakołyków, a lubi jeść właściwie wszystko.

Czy wiesz?
Sroka buduje z gałęzi duże kuliste lub jajowate gniazdo z bocznym otworem wejściowym. W dolnej części gniazdo jest wylepione ziemią zmieszaną z trawą i korzonkami. Zakłada je w gęstym krzewie lub koronie drzewa. Szczególnie dobrze widoczne jest wczesną wiosną, gdy na gałęziach nie ma jeszcze liści.

Gacek wielkouch
Gacek wielkouch
występuje cały rok i osiąga długość do 5 cm. Pod ochroną! Spośród nietoperzy żyjących w Polsce ma największe uszy. Są prawie tak duże i szerokie jak całe ciało gacka. Stykają się pośrodku czoła. Równie szerokimi skrzydłami gacki – niczym kołderką – otulają się podczas snu, zwieszone głową w dół. Gacek wielkouch mieszka w parkach, ogrodach, rzadkich lasach. O zmierzchu i nocą wylatuje na połów owadów. W dzień odpoczywa w dziuplach, jaskiniach, a nawet na strychach i w piwnicach. W takich kryjówkach spędza też zimę.

Czy wiesz?
Śpiącego nietoperza lepiej nie dotykać. Obudzony z zimowego snu straci tak dużo energii, że może nie dotrwać do wiosny. Gacek wielkouch nie ma problemu z lataniem w ciemnościach. Świetnie orientuje się w terenie i wykrywa swoje ofi ary, głównie ćmy. Wydaje przy tym serię wysokich dźwięków, które odbite od przeszkody są wychwytywane przez jego ogromne uszy informują gacka o jej wielkości, kształcie i położeniu.

Mysz domowa
Mysz domowa
występuje cały rok i osiąga długość do 10 cm. To właściwie jedyny ssak żyjący dziko w naszych mieszkaniach. Ma żółtawoszarą sierść, duże skórzaste uszy i prawie nagi, pokryty łuskami ogon, długości niemal reszty ciała. Jej pyszczek jest zaostrzony i porośnięty długimi włosami, popularnie zwanymi wąsami. Mysz domowa lubi też stajnie, stodoły, magazyny, piwnice, a także pola, łąki i ogrody. Zjada wszelkie odpadki, a na ich poszukiwanie wyrusza przeważnie po zapadnięciu zmroku. Jej obecność w domu można wyczuć po niemiłym, tzw. mysim zapachu, przypominającym zapach stęchlizny.

Czy wiesz?
Myszy nie są mile widzianymi gośćmi w naszych domach, bo wyrządzają różne szkody. Mogą też przenosić choroby. Myszy żyjące w budynkach rodzą młode 4 do 9 razy w roku (zwykle po 5 lub 6). Młode przychodzą na świat w gniazdach, które myszy robią z podartego na drobne strzępy papieru i tkanin.