Jaki to owad?

MGN 11/2009

publikacja 20.10.2009 14:45

Nie zawsze mile widziani goście, a właściwe wszędzie im dobrze. Owady mieszkają w wodzie, na łąkach, polach, w lasach i zaroślach, a nawet w naszych mieszkaniach.

W Polsce żyje około 28 tysięcy gatunków owadów. To trzy czwarte wszystkich zwierząt w naszym kraju. Dorosłego owada najłatwiej rozpoznać nie po skrzydłach, ale po trzech parach nóg. Na głowie prawie każdego dorosłego owada znajdują się czułki i oczy, czasem tak ogromne, że zajmują całą powierzchnię głowy. Owady z tak dużymi oczami mają doskonały wzrok. Na czułkach natomiast mają narządy dotyku i węchu a czasem również smaku i słuchu. Niektórym owadom czułki zastępują więc palce, nos, język i uszy.

Wiele owadów jest pożytecznych. Na przykład pszczoły i motyle zapylają większość kwiatów. Bez nich nie byłoby owoców ani nasion. Pszczoła miodna natomiast daje jeszcze pyszny miód. Są owady drapieżne, jak trzyszcze czy biedronki, które tępią szkodniki i człowiekowi trudno byłoby poradzić sobie bez ich pomocy. Sporo jest jednak owadów szkodliwych, na przykład stonka ziemniaczana, która pożera upraw y ziemniaków, mszyce ssące soki roślin czy trzpiennik niszczący drewno. Istnieją też owady bardzo dokuczliwe, jak komary, bąki, pchły, wszy i pluskwy domowe. Natrętne muchy też potrafi ą nieźle uprzykrzyć życie. Dość uciążliwe w mieszkaniu jest również towarzystwo prusaków czy mrówek faraona. Na szczęście w Polsce prawie nie ma owadów niebezpiecznych. Należy jednak strzec się pszczół i os, zwłaszcza szerszeni, gdyż ich użądlenia są bolesne, a dla osób uczulonych na jad mogą okazać się śmiertelnie groźne. W książce „Jaki to owad?” podzielono je na sześć grup. Poniżej przedstawiciele błonkówek, muchówek, pluskwiaków, motyli, chrząszczy i innych owadów.

Hurtnica pospolita Hurtnica pospolita
HURTNICA POSPOLITA
występuje od kwietnia do października i osiąga długość do 0,9 cm. To najpospolitsza i najliczniejsza mrówka. Jest czarnobrązowa, nieraz prawie czarna, pokryta gęstymi cieniutkimi włoskami. Hurtnice są bezskrzydłe, poza tymi, które latem odbywają lot godowy. Gniazda zakładają pod kamieniami, płytami chodnikowymi czy odstającą korą. Można ją też spotkać w mieszkaniu.

Czy wiesz?
W Polsce, w nasłonecznionych, suchych miejscach występuje mrówka czerwonobrązowa - wścieklica uszatka. Lubi siedzieć przede wszystkim pod kamieniami. W odróżnieniu od hurtnicy pospolitej jest uzbrojona w żądło i jak wszystkie wścieklice potrafi bardzo boleśnie użądlić. W Polsce żyje kilkanaście gatunków wścieklic. Największa - wścieklica dorodna - mieszka w rejonach górskich.

Szerszeń Szerszeń
SZERSZEŃ
lata od kwietnia do października i osiąga długość do 3,5 cm. To największa żyjąca u nas osa. Swoim kontrastowym ubarwieniem szerszeń ostrzega, że jest bardzo groźny. Mieszka przede wszystkim w lasach liściastych i mieszanych, ale również w parkach i ogrodach ze starymi drzewami. Gnieździ się w dziuplach, w budkach lęgow ych dla ptaków i na strychach.

Czy wiesz?
Bliską krewną szerszenia jest osa pospolita. W odróżnieniu od niego żywi się nie tylko owadami, ale też nektarem kwiatów oraz słodkimi sokami i owocami. Dlatego często wabi ją zapach słodkości. Wystarczy wtedy zachować spokój i nie przepędzać jej za wszelką cenę, a potrawę przykryć lub po prostu pozwolić jej zaspokoić głód. Wkrótce sama odleci.

PLUJKA POSPOLITA
lata od marca do listopada i osiąga długość do 1,2 cm. Jej ciało pokryte czarnymi włoskami jest koloru od szaroniebieskiego do czarnoniebieskiego. Plujka ma duże czerwonawobrązowe oczy, na odwłoku ciemne połyskujące plamy, a skrzydła przezroczyste i słabo żyłkowane. Plujka pospolita Plujka pospolita
Mieszka w pobliżu człowieka, obór, stajni czy chlewni.

Samica chętnie składa jaja na mięsie, dlatego gdy poczuje jego zapach - a ma doskonały węch - zjawia się natychmiast. I wcale nie musi siadać na mięsie. Potrafi składać jaja w locie, jakby nimi „pluła”.

Czy wiesz?
Mniejsza od plujki jest padlinówka cesarska o zielonozłotym połysku. Lubi przebywać na padlinie, ale też na intensywnie pachnących kwiatach lub silnie cuchnących grzybach, na przykład na sromotniku bezwstydnym.

MUSZKA OWOCOWA
lata od maja do października i osiąga długość do 0,3 cm. Bywa nazywana drozofilą lub wywilżną karłówką. Muszka owocowa Muszka owocowa
Ma duże czerwone oczy, złotobrązow y tułów z dużymi, przezroczystymi skrzydłami i niewielki odwłok.

Muszka owocowa pojawia się tam, gdzie są fermentujące owoce, gnijące warzywa i soki. Jej beznogie larwy żywią się zawartymi tam bakteriami i drożdżami.

Czy wiesz?
Muszka owocowa, od jaja do owada dorosłego, rozwija się zaledwie dwa tygodnie. Dlatego jest ona wykorzystywana do badań genetycznych. Dzięki niej odkryto wiele praw rządzących dziedziczeniem cech.

Pluskwa domowa Pluskwa domowa
PLUSKWA DOMOWA

występuje cały rok i osiąga długość do 0,6 cm. Ma szerokie, owalne, mocno spłaszczone, brunatne ciało. Jej przednie skrzydła są bardzo krótkie, łuskowate. Tylnych nie ma wcale. Stopy pluskwy zakończone są silnymi pazurkami.

Pluskwa nazywana jest domową, bo w ciągu dnia kryje się pod tapetami, obrazami, w szparach w podłodze i innego typu kryjówkach w mieszkaniach.

Czy wiesz?
Pluskwa domowa żywi się krwią śpiących ludzi. Przekłuwa skórę ofiary ostrą kłujką. Człowiek nie czuje ukłucia, ale później w jego miejscu pojawia się swędząca, czerwona plamka.

Podczas jednego posiłku pluskwa może wyssać dwa razy więcej krwi, niż sama waży. Jej odwłok staje się wtedy prawie okrągły.

Kowal bezskrzydły Kowal bezskrzydły
KOWAL BEZSKRZYDŁY

występuje od kwietnia do października i osiąga długość do 1,2 cm. Nazywa się bezskrzydły, mimo że z przodu ma krótkie, skrzydła, niesięgające nawet końca odwłoka.

Czasem nazywa się go dwuplamkiem, bo na przednich skrzydłach ma dwie okrągłe czarne plamy. Kowala można spotkać gromadami w parkach przy lipach, kasztanowcach i wiązach.

Czy wiesz?
Kowale szczególnie lubią soki roślin. Przez specjalny narząd gębowy, zwany kłujką, przypominający igłę do zastrzyków, owad nakłuwa roślinę i potem ssie jej sok. Gdy nie żeruje, kłujkę chowa w specjalnym rowku na brzusznej stronie ciała.


Rusałka pokrzywnik Rusałka pokrzywnik
RUSAŁKA POKRZYWNIK
lata od marca do września i ma rozpiętość skrzydeł do 4,5 cm. Samce i samice nie różnią się wyglądem.

Rusałkę pokrzywnika można spotkać u nas nawet w środku dużego miasta. Zimuje jako dorosły owad – co jest rzadkością wśród motyli. Często na swe kryjówki wybiera zaciszne piwnice, poddasza i strychy.

Czy wiesz?
Ulubionym pokarmem rusałek są liście pokrzyw. Gąsienice rusałki pokrzywnika mają charakterystyczne żółte podłużne smugi na czarnym grzbiecie oraz bokach i są pokryte kolcami. Zawsze przebywają na wierzchniej stronie liści.

Fruczak gołąbek Fruczak gołąbek
FRUCZAK GOŁĄBEK
lata od maja do października i ma rozpiętość skrzydeł około 4,5 cm. Przylatuje do nas wiosną z południa Europy. Od innych motyli różni się pęczkami długich, białych i czarnych łusek na końcu szerokiego odwłoka.

To nadaje mu wygląd ptasiego ogona. Najczęściej przebywa na łąkach między lasami, na zboczach pełnych kwiatów, na skraju lasu i wrzosowiskach. Spotkać go też można w parkach i w ogrodach.

Czy wiesz?
Fruczak gołąbek potrafi jak koliber zawisnąć w powietrzu obok kwiatu, by wyssać z niego nektar długą ssawką, po czym odlatuje błyskawicznie do innego kwiatu. Trzeba go obserwować bardzo ostrożnie, bo jest bardzo płochliwy.

Chrabąszcz majowy Chrabąszcz majowy
CHRABĄSZCZ MAJOWY
lata w maju i czerwcu i osiąga długość do 3 cm. W ciepłe majowe lub czerwcowe wieczory latają wokół drzew liściastych.

Chrabąszcz majowy mieszka na skraju lasów, pól, łąk i ogrodów. Dorosłe chrząszcze żywią się liśćmi drzew liściastych, natomiast larwy, zwane pędrakami, przez trzy lata żyją w ziemi, zjadając korzenie rozmaitych roślin.

Czy wiesz?
Z chrabąszczem majowym często bywa mylony guniak czerwczyk. Guniak jest jednak prawie o połowę mniejszy od chrabąszcza majowego. Poza tym nie ma kolca kuprowego na końcu odwłoka.

Pływak żółtobrzeżek Pływak żółtobrzeżek
PŁYWAK ŻÓŁTOBRZEŻEK
występuje od marca do października i osiąga długość do 3,5 cm. To jeden z naszych największych chrząszczy. Je go nazwa „żółtobrzeżek” pochodzi stąd, że brzegi jego przedniej części tułowia i pokrywy skrzydłowe zdobi żółta obwódka.

Tylne nogi przypominają wiosła pokryte długimi sztywnymi włoskami. Pływaka żółtobrzeżka można spotkać w stawach i bajorach z bujną roślinnością, a nawet w oczku wodnym. Doskonale pływa. Po ziemi porusza się niezgrabnie i ociężale.

Czy wiesz?
Larwy pływaka żyją w wodzie, podobnie jak dorosłe chrząszcze, i również są drapieżne. Mają tak potężne żuwaczki, że potrafią chwytać larwy owadów, ale też duże kijanki i małe rybki.

Wesz ludzka Wesz ludzka
WESZ LUDZKA
występuje cały rok i osiąga długość do 0,4 cm. To mały bezskrzydły owad. Nogi ma zakończone masywnymi pazurkami, które składają się jak scyzoryk. Dzięki temu wesz potrafi przyczepiać się do włosów.

Wesz ludzka pasożytuje wyłącznie na ludziach. Ostrą kłujką przebija skórę i ssie krew. Miejsca ukłuć silnie swędzą.

Czy wiesz?
Wszy ludzkie mogą żyć na głowie i w ubraniu. Obie są równie dokuczliwe, a ponadto mogą przenosić groźne choroby, między innymi dur plamisty.

Świtezianka błyszcząca Świtezianka błyszcząca
ŚWITEZIANKA BŁYSZCZĄCA

lata od maja do września i osiąga długość do 5 cm. Swą nazwę zawdzięcza intensywnemu metalicznemu połyskowi. Obie pary skrzydeł są niemal identycznej wielkości, przezroczyste i gęsto żyłkowane. Ciało samicy jest zielone, a samca niebieskie.

Ważkę - bo tak jest potocznie nazywana - można spotkać nad słonecznymi wolno płynącymi rzekami i strumieniami, o brzegach porośniętych szuwarami i trawą. Najłatwiej dostrzec samce latające tuż nad powierzchnią wody.

Czy wiesz?
Oprócz świtezianki błyszczącej żyje u nas także świtezianka dziewica. Samiec tej ważki ma bardzo ciemne skrzydła z metalicznym niebieskim połyskiem, a samica skrzydła brązowe, ale przezroczyste. Poza tym świtezianka dziewica mieszka nad szybko płynącymi, czystymi strumieniami.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.