Piastowie są pierwszą i najdłużej panującą dynastią w dziejach Polski. Ostatnim męskim przedstawicielem tego rodu był książę Jerzy IV Wilhelm, który zmarł 21 listopada 1675 roku w Brzegu, na Dolnym Śląsku, po krótkiej chorobie. Miał wtedy zaledwie 15 lat.

Georg, nie Piast

Ostatni Piast, książę legnicko-wołowsko-brzeski, należał do 29. pokolenia rodu (jeżeli liczyć od Piasta) a na pewno do 25. generacji od pierwszego historycznego władcy polski – Mieszka I. Nosił niemieckie imię Georg Wilhelm, niewiele jednak brakowało, by przyjął imię… Piast. Dlaczego tak się nie stało?

W 1523 roku książę legnicki Fryderyk II zmienił wyznanie z katolickiego na kalwińskie (jeden z odłamów protestanckich). Kiedy ponad 130 lat później na świat przyszedł jego prapraprawnuk, padł pomysł, by nadać mu imię Piast. Za był ojciec – książę Chrystian, a przeciw matka – Ludwika z Anhaltów – i kalwińscy duchowni. Przeciwnicy twierdzili, że to imię pogańskie – i mieli całkowitą rację. I tak ostatni Piast otrzymał na chrzcie imiona Georg Wilhelm. Dla porządku po Georgu piszemy IV, bo był to czwarty książę legnicki tak nazwany.

Dzielony Śląsk

Kiedy po śmierci Bolesława Krzywoustego państwo polskie zostało podzielone pomiędzy jego synów, dzielnicę śląską otrzymał Władysław II Wygnaniec. To od niego wywodzą się książęta śląscy. Wraz z upływem czasu i pokoleń Śląsk dzielony był na coraz większą liczbę księstw, które jedno po drugim hołdowane były przez królów czeskich, a potem cesarstwo niemieckie (Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego). Coraz silniejsze związki z cesarstwem powodowały postępującą germanizację panów śląskich; żenili się z księżniczkami niemieckimi, a na ich dworach mówiono po niemiecku.

Czy to oznaczało, że zniemczeni Piastowie „odwrócili się” od słowiańskich korzeni? Nie do końca. Niektórzy z nich planowali nawet zostać królami Polski (książęta wrocławscy), co jednak nie doszło do skutku. Utrzymywali kontakty z władcami w Krakowie, a później w Warszawie, aczkolwiek po zrzeczeniu się pretensji do Śląska przez Kazimierza Wielkiego ich podległość cesarstwu została ugruntowana.

Ślązak świadkiem hołdu

Przedostatni Piast, Chrystian, kształcił się w szkole kalwińskiej u Radziwiłłów na Litwie. Tam doskonale poznał język polski. Gdy Jan Kazimierz Waza w 1668 roku zrzekł się tronu, Chrystian zgłosił swoją kandydaturę na króla Polski; szlachta wybrała jednak Michała Korybuta Wiśniowieckiego.

Książęta Śląscy jako członkowie arystokracji europejskiej brali czynny udział w życiu politycznym kontynentu, czasem działając zgodnie z interesami Rzeczypospolitej, a czasem nie. Ślady tego możemy znaleźć np. na „Hołdzie pruskim” Jana Matejki. Na obrazie widać moment, w którym na krakowskim Rynku były wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego Albrecht Hohenzollern składa hołd lenny królowi Zygmuntowi Staremu. Wydarzenie miało miejsce w 1525 roku (czyli równo 500 lat temu), a traktat pokojowy, kończący wojnę polsko-krzyżacką, podpisali król Zygmunt, Albrecht i Jerzy Hohenzollernowie oraz książę Fryderyk legnicki, który, znając język polski i mając dobre kontakty z Wawelem, miał pilnować jego wprowadzenia.

Brat i siostra

Ostatni Piast zmarł, mając tylko 15 lat. Podczas polowania, które uwielbiał, dostał nagle wysokiej gorączki. Księcia umieszczono w chłopskiej chacie, gdzie zaraził się czarną ospą. Po kilku dniach Jerzy IV Wilhelm zmarł. Tym samym po 600 latach wygasła męska linia Piastów. Szczątki księcia złożono w Mauzoleum Piastów Śląskich w Legnicy, przy kościele św. Jana Chrzciciela. To wyjątkowe miejsce, które przypomina tak ważną część historii Polski.

Warto dodać na koniec, że ostatnią Piastówną po mieczu była Karolina, siostra Jerzego IV Wilhelma. Co ciekawe, żeby móc zawrzeć małżeństwo, przeszła na katolicyzm. A pozostali – po kądzieli – potomkowie naszej pierwszej dynastii? Żyją do dziś, często nawet nie mając pojęcia, jak szlachetna krew w nich płynie.