Tik-tak

Słońce, woda, piasek, ogień, mechanizmy i elektronika. Łączy je jedno. Bez wytchnienia odmierzają sekundy, minuty, godziny.

N ie je, nie pije, a chodzi i bije. Taką zagadką pytano o zegar. Klasyczny, zamknięty w szafce, wygrywający melodie o pełnej godzinie. Mechaniczny zegar trzeba było nakręcać, bo napędzała go sprężyna, która za pomocą licznych kół zębatych i delikatnych przekładni precyzyjnie mierzyła czas. Tik-tak – to jego dźwięk.

Czy w dobie smartwatchów wciąż tak opisalibyśmy zegar?

Od tysięcy lat ludzie wymyślali kolejne sposoby, aby jak najwygodniej i najdokładniej mierzyć upływający czas.

Zegar mechaniczny

Wynalazł go w Chinach Liang Lingzam w VIII wieku. W Europie za twórcę takiego zegara uważa się mnicha Gerberta z Aurillac, późniejszego papieża Sylwestra II (X wiek). Jego zegar nie miał tarczy, a godzinę wskazywało bicie dzwonu.

Zegary mechaniczne regulowane wahadłem lub balansem używano w mieszkaniach, na wieżach kościelnych czy ratuszowych i jako naręczne.

Kolejni twórcy dodawali mechanizmy wskazujące fazy księżyca, a także śpiewające kukułki.

Zegar z tarczą

Początkowo miały tylko jedną wskazówkę. Taki zegar można zobaczyć na wieży wawelskiej katedry. Druga wskazówka, minutowa, pojawiła się pod koniec XVII wieku. Za jej twórcę uważa się Anglika Daniela Quare. Rosnąca precyzja mechanizmów pozwoliła dodać taki element. W 1817 roku Breguet wprowadził w swoich zegarach trzecią wskazówkę, zwaną „skaczącą sekundą”.

Zegar piaskowy

To oczywiście klepsydra, napędzana piaskiem lub – rzadziej – wodą. Pierwsze skonstruowano 2700 lat przed Chrystusem. Wiedziano, ile trwa przesypanie piasku z jednej połówki do drugiej, i tak mierzono upływający czas. Działały więc one bardziej jak dzisiejszy stoper niż zegar wskazujący konkretną godzinę.

Podobnie działał zegar ogniowy/świecowy. Na świecy zaznaczano podziałkę i w miarę spalania się kolejnych warstw wosku wiadomo było, ile upłynęło czasu.

Zegar pulsarowy

To pierwszy zegar, którego źródło sygnału pochodzi spoza Ziemi. Do niedawna najdokładniejsze były zegary atomowe. Jednak w 2011 roku w Gdańsku, na wieży kościoła św. Katarzyny Aleksandryjskiej, zamontowano pierwszy na świecie zegar pulsarowy. Zlicza on impulsy fal radiowych wysyłane przez pulsary, czyli gwiazdy neutronowe znajdujące się w kosmosie. Gdańsk nie został wybrany przypadkowo. W tym mieście działał Jan Heweliusz, astronom, który jako jeden z pierwszych używał w swoich zegarach wahadła.

Zegar kieszonkowy

Pierwsze, które można było mieć stale przy sobie, pojawiły się w XVI wieku i używano ich aż do połowy XX wieku. W spodniach była nawet specjalna dla nich kieszonka i szlufka na łańcuszek. Mała kieszonka z przodu w jeansach jest pozostałością po niej.

Co zrobić z adwentowym zegarem?

Wyciąć zegar pięknie i równiutko

Wyciąć wskazówkę zegara

Pinezką przebić wskazówkę i umocować na środku zegara

Przywiesić, przykleić – jak kto woli – zegar w widocznym miejscu

Codziennie przesuwać wskazówkę

Sprawdzać, ile czasu zostało do przyjścia Jezusa