W powieści „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza, z ust senatora Kisiela padają słowa: „Ja tu nie siebie... ja tu powagę Rzeczypospolitej reprezentuję”. Zawsze przypomina mi się to zdanie, gdy ktoś lekceważy prezydenta, bo go nie lubi albo się z nim nie zgadza. Jednak właśnie tak można w skrócie określić urząd prezydenta w Polsce: reprezentuje on powagę państwa. Przed objęciem urzędu, jeśli wcześniej należał do jakiegoś ugrupowania politycznego, do jakiejś partii, musi się zrzec członkostwa, bo od chwili wyboru staje się reprezentantem wszystkich obywateli.

Od 1990 roku w powszechnym, tajnym i bezpośrednim głosowaniu prezydenta wybierają na 5 lat obywatele, którzy mają prawa wyborcze (mają skończony 18. rok życia i są obywatelami Polski).

Prezydent tylko raz może odnowić kadencję. W historii udało się to tylko Ignacemu Mościckiemu, Aleksandrowi Kwaśniewskiemu i Andrzejowi Dudzie, którzy byli prezydentami przez 10 lat. Prezydent musi mieć obywatelstwo polskie i mieć ukończone 35 lat.

Jaką przysięgę składa prezydent?

„Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem”. Wierzący może dodać formułę: „Tak mi dopomóż Bóg”.

Taką przysięgę od 1997 roku składa każdy kolejny prezydent naszego kraju. Prezydent prezydentowi nierówny. Na przykład polski ma większą władzę niż prezydent federalny w Niemczech, ale mniejszą niż w USA.

Kompetencje polskiego prezydenta określa V rozdział Konstytucji RP z 1997 roku.

Jakie są zadania prezydenta według Konstytucji RP?

Prezydent:

☻ jest najwyższym reprezentantem polskich władz;

☻ czuwa nad przestrzeganiem konstytucji;

☻ jest zwierzchnikiem Sił Zbrojnych;

☻ bierze udział w tworzeniu prawa: każdą ustawę przegłosowaną przez sejm musi podpisać, może ją też zawetować, czyli wyrazić sprzeciw wobec ustawy lub skierować do Trybunału Konstytucyjnego; może także przedstawić parlamentowi własne projekty ustaw;

☻ ratyfikuje, czyli zatwierdza umowy międzynarodowe;

☻ mianuje ambasadorów i przyjmuje listy uwierzytelniające od przedstawicieli państw obcych;

☻ nadaje ordery i odznaczenia, jest wielkim mistrzem Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski;

☻ wprowadza żałobę narodową;

☻ mianuje na pierwszy stopień oficerski oraz stopnie generalskie;

☻ nadaje obywatelstwo polskie oraz tytuły profesora;

☻ wyznacza termin wyborów parlamentarnych;

☻ powołuje premiera w czasie tworzenia się rządu;

☻ ma prawo zwrócić się z orędziem i zarządzić referendum;

☻ zwołuje pierwsze posiedzenie sejmu i senatu;

☻ mianuje sędziów;

☻ ma prawo łaski.

Gdzie mieszka prezydent?

Prezydent mieszka w Pałacu Prezydenckim w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 46/48. Kiedyś rezydencją głowy naszego państwa, dziś używaną na przykład podczas wizyt zagranicznych gości, był Pałac Belwederski w Warszawie.

Przed wojną prezydent miał też swoje siedziby w Zamku Królewskim czy na Wawelu w Krakowie. Poza pałacem i belwederem pod opieką Kancelarii Prezydenta są też Zamek w Wiśle, Dworek w Ciechocinku, Rezydencja w Juracie, Rezydencja „Promnik” w Rudzie Tarnowskiej i Willa w Klarysewie.

Jakie insygnia ma prezydent?

Do insygniów prezydenta RP należą Order Orła Białego, Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, pieczęć i proporzec.

Pieczęć to okrągły metalowy tłok z godłem państwowym i napisem w otoku: „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej”.

Proporzec prezydenta RP to prostokątny czerwony płat tkaniny z białym orłem pośrodku, obramowany wężykiem generalskim. Proporzec wzorowany jest na Chorągwi Rzeczypospolitej używanej tylko przez prezydenta. W 1939 roku wywieziony został do Londynu, gdzie używali go prezydenci na uchodźstwie. W wolnej Polsce po raz pierwszy proporca użyto 3 maja 2005 roku.

Proporcem okryto trumny prezydenta Lecha Kaczyńskiego i Ryszarda Kaczorowskiego po ich tragicznej śmierci pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 roku.

Prezydenci Polski

Gabriel Narutowicz (1922)

Stanisław Wojciechowski (1922–1926)

Ignacy Mościcki (1926–1939)

Bolesław Bierut (1947–1952)

Wojciech Jaruzelski (1989–1990)

Lech Wałęsa (1990–1995)

Aleksander Kwaśniewski (1995–2005)

Lech Kaczyński (2005–2010)

Bronisław Komorowski (2010–2015)

Andrzej Duda (2015–2025)

Karol Nawrocki (2025–)

 

Prezydenci na uchodźstwie

Gdy wybuchła II wojna światowa władzę prezydenta oddano w ręce Władysława Raczkiewicza, który wraz z rządem przeniósł się do Francji, a potem do Wielkiej Brytanii. Po zdradzieckiej konferencji w Jałcie, alianci przestali uznawać polski rząd i wyrazili zgodę na podporządkowanie Polski komunistom i Stalinowi. Mimo to rząd zachował ciągłość, wybierając kolejnych prezydentów. Symbolicznym zjednoczeniem było przekazanie symboli prezydenckich po pierwszych tzw. wolnych wyborach w 1990 roku.

Władysław Raczkiewicz (1939–1947)

August Zaleski (1947–1972)

Stanisław Ostrowski (1972–1979)

Edward Raczyński (1979–1986)

Kazimierz Sabbat (1986–1989)

Ryszard Kaczorowski (1989–1990)