Wybuch pierwszej wojny światowej w Europie przyjęto z euforią. Nikt nie spodziewał się, jak straszna to będzie wojna. Dla Polaków żyjących od ponad 100 lat bez własnego państwa wojna powszechna była jednak szansą. W końcu zaborcy znaleźli się w przeciwnych obozach. Jednak aby wygrać, trzeba było tę partię rozegrać perfekcyjnie, i to na wielu płaszczyznach. Tworzono polskie jednostki wojskowe, tajne organizacje, czyniono zabiegi polityczne, zjednywano sojuszników. Wraz z przedłużaniem się wojny państwa zaborcze prześcigały się w propozycjach, by pozyskać Polaków albo zwyczajnie wykorzystać ich jako dodatkowych rekrutów swoich armii. Car rosyjski mówił o konieczności stworzenia niepodległego państwa polskiego, ale związanego z Rosją. Państwa centralne natomiast wydały 5 listopada 1916 roku akt, który mówił, że powinno powstać Królestwo Polskie, choć nie podano, w jakich granicach. Wszystkie zabiegi spotęgowały się w 1918 roku. Do gry włączyły się Stany Zjednoczone, a prezydent Wilson przedstawił 14 punktów, na których miał się opierać powojenny ład w Europie. 13. punkt mówił, że koniecznie musi powstać Polska niepodległa z dostępem do morza. Kwestia polska stała się w końcu tematem rozmów międzynarodowych, a nie tylko sprawą zaborców. 28 października powstała w Galicji Polska Komisja Likwidacyjna z Wincentym Witosem na czele. Trzy dni później bez rozlewu krwi Kraków był już Polski. 1 listopada wolne były Kielce, Dęblin, Nowy Sącz, Przemyśl, Sanok. We Lwowie władzę przejęli Ukraińcy, Polacy stawili zbrojny opór. Tydzień później z Magdeburga zwolniono Józefa Piłsudskiego. Przybył on do Warszawy pociągiem 10 listopada o 7.30. 11 listopada Rada Regencyjna przekazała na jego ręce władzę wojskową, a trzy dni później także władzę cywilną. 16 listopada komendant wysłał telegram do państw sprzymierzonych, neutralnych i Niemiec: „Jako wódz naczelny armii polskiej pragnę notyfikować […] istnienie państwa polskiego niepodległego, obejmującego wszystkie ziemie zjednoczonej Polski”.

28 lipca 1914 – Austro-Węgry wypowiadają wojnę małej Serbii. Z efektem domina po kilku dniach w stanie wojny jest już cały świat. 6 sierpnia 1914 – o godz. 3 rano Pierwsza Kompania Kadrowa wyrusza z krakowskich Oleandrów do Królestwa Polskiego (zabór rosyjski). 16 sierpnia 1914 – powstaje Naczelny Komitet Narodowy w Galicji. Jest on zapleczem politycznym dla powstających przy armii Austro-Węgierskiej Legionów Polskich. 22 października 1914 – tworzy się tajna Polska Organizacja Wojskowa (POW). 25 listopada 1914 – powstaje Komitet Narodowy Polski z Zygmuntem Wielopolskim i Romanem Dmowskim na czele. Szansę odzyskania niepodległości widziano w sojuszu z Rosją. 1915 – klęska Rosji na froncie. Państwa Centralne zajmują większość terenów ziem polskich. 5 listopada 1916 – w Pszczynie ogłoszono akt podpisany przez cesarza niemieckiego i austro-węgierskiego, który zapowiadał utworzenie z ziem Królestwa Polskiego samodzielnego państwa z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem. W odpowiedzi car Mikołaj II wydał podobny akt 25 grudnia. 14 stycznia 1917 – w Warszawie powstaje Tymczasowa Rada Stanu. Był to rodzaj rządu przygotowującego polską administrację. Na jej czele stanął Wincenty Niemojewski. 4 czerwca 1917 – powstaje Armia Polska we Francji, zwana od koloru mundurów Armią Błękitną. 9 lipca 1917 – kryzys przysięgowy. Piłsudski postanowił zerwać sojusz z państwami centralnymi. Pretekstem była odmowa złożenia przysięgi przez Legiony na wierność cesarzom. 15 sierpnia 1917 – w Lozannie powstał Komitet Narodowy Polski z Romanem Dmowskim na czele. Przez państwa ententy był on traktowany jako oficjalny emigracyjny rząd polski. 12 września 1917 – w miejsce Tymczasowej Rady Stanu Niemcy powołały Radę Regencyjną z arcybiskupem warszawskim Aleksandrem Kakowskim, Zdzisławem Lubomirskim i Józefem Ostrowskim. Jej działania administracyjne przygotowały drogę pod sprawne utworzenie niepodległego państwa. 8 stycznia 1918 – prezydent USA Woodrow Wilson przedstawił 14-punktowy program pokojowy. 13. punkt mówił o konieczności powstania państwa polskiego z dostępem do morza. 11 listopada 1918 – zawieszenie broni między ententą a państwami centralnymi. W Warszawie Józef Piłsudski przejął władzę nad wojskiem. 14 listopada 1918 – Rada Regencyjna oddała władzę cywilną, a Tymczasowy Rząd Ludowy Ignacego Daszyńskiego i Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego podporządkowały się władzy Piłsudskiego. 16 stycznia 1919 – powołany został rząd z Ignacym Paderewskim na czele. Udało się stworzyć rząd popierany przez główne siły polityczne, a także przez Komitet Narodowy Polski, więc i ententę. Polska zostaje oficjalnie uznana za państwo niepodległe.