Przy rzekach często budowano miasta i osady. Wokół wielkich rzek, takich jak Tygrys, Eufrat czy Nil, powstały wielkie cywilizacje. Rzeki były też świetnymi drogami handlowymi, znacznie bezpieczniejszymi niż trakty, na których często grasowali bandyci. Świetnym przykładem jest nasza Wisła. Z jej prądem płynęły statki wyładowane zbożem i tratwy z powiązanych konarów drzew. W drugą stronę, w górę rzeki, siłą żagli sunęły statki wiozące towary z Gdańska. To dzięki Wiśle i zbożu transportowanemu rzeką szlachta zbijała fortuny, a Polska przeżywała swój złoty wiek, karmiąc całą Europę. Spławem towarów zajmowali się flisacy, zwani też orylami. Pilotem spławu, dbającym o bezpieczeństwo i pilnującym omijania mielizn i przeszkód, był retman, a dowódcą szyper. Z czasem bieg rzek porządkowano i uzupełniano ich sieć, kopiąc kanały. W Polsce Kanał Bydgoski połączył Wisłę z Odrą, Kanał Elbląski zasłynął z niezwykłego sposobu pokonywania różnic poziomu za pomocą pochylni napędzanych siłą wody, Kanał Gliwicki pozwolił spławiać węgiel prosto ze śląskich kopalń do morskich portów, zaś Kanał Mazurski, łączący Krainę Wielkich Jezior z Bałtykiem, nigdy nie powstał, lecz do dziś rozpala wyobraźnię miłośników XX-wiecznych tajemnic. Pod koniec XIX wieku rzeczne statki parowe wykonywały w Królestwie Polskim rocznie 5 tysięcy kursów pasażerskich, tysiąc holowniczych i 700 towarowych. Do lat 80. zeszłego wieku towarowe barki i wycieczkowe statki nie były niczym dziwnym na naszych największych rzekach. Potem jednak zaniedbano utrzymywanie rzek, zestarzał się tabor. Dziś polskie rzeki, uśpione, czekają na powrót barek, holowników i lodołamaczy. Dla porównania w Niemczech i Francji średnio 10–15 proc. transportów odbywa się właśnie rzekami, w Holandii nawet 30 proc. W Polsce zaledwie 0,7 proc.

Burłaczenie

To metoda na pokonanie kanału lub rzeki pod prąd. Stosowano ją w czasach, gdy nie istniały silniki spalinowe, lub tam, gdzie nie można było ich użyć. Polegała na tym, że statek na linie ciągnęli ludzie lub idące brzegiem zwierzęta pociągowe. „Burłak” to słowo pochodzące z języka rosyjskiego. Oznacza robotnika rzecznego pracującego przy wiosłach lub przy holowaniu jednostek. Pozostałością takiego sposobu transportu statków są betonowe ścieżki wzdłuż kanałów, na przykład na Mazurach. ☻

Kanały

Najsłynniejsze to Sueski i Panamski. Kanały żeglugowe skracają drogę przewożonych towarów. Kanał Sueski, otwarty 17 listopada 1869 r., łączy Morze Śródziemne z Czerwonym, a dalej z Oceanem Indyjskim. Dzięki temu wszystkie statki płynące z Europy do Azji, zamiast opływać Afrykę, mogą skorzystać ze skrótu, oszczędzając 7,5 tysiąca kilometrów. Kanał Panamski, otwarty 15 sierpnia 1914 r., połączył w środku obu Ameryk Ocean Atlantycki ze Spokojnym. Dzięki temu statki nie muszą płynąć dookoła Ameryki Południowej i pokonywać dodatkowo ponad 14 tysięcy kilometrów. ☻

Przecinanie rzeki

Zdarza się częściej niż podróżowanie rzeką. Dawniej punktami, w których przechodzono przez rzekę po dnie, były tak zwane brody – miejsca wystarczająco płytkie i ze spokojnym nurtem. Inna metoda pokonywania rzek to oczywiście przechodzenie przez mosty. Najstarszy w Polsce kamienny most nad rzeką znajduje się w Kłodzku. Gotycką budowlę wzniesiono między 1281 r. a 1390 r. Natomiast w Europie najstarszym mostem drewnianym jest Kapellbrücke, czyli most przy kaplicy na rzece Reuss w szwajcarskiej Lucernie. Biegnie przez rzekę ukośnie, pochodzi z XIV wieku. Pierwszym na świecie mostem żeliwnym jest słynny Iron Bridge, czyli Żelazny Most w Ironbridge w Anglii z 1779 r. Obiekt o konstrukcji mostów drewnianych wykonano z elementów lanego żeliwa. Choć powykrzywiany, stoi do dziś. Pierwszy na świecie most spawany powstał w Polsce w Maurzycach niedaleko Łowicza. Zaprojektował go inżynier Stefan Bryła, a wybudowano go w 1929 roku. Tam, gdzie jeszcze nie wybudowano mostu, a woda jest zbyt głęboka na bród, można wykorzystać prom. To rodzaj statku pływającego od brzegu do brzegu, najczęściej umocowanego na linie i poruszanego dawniej siłą mięśni, dzisiaj silnikiem.☻

Szkuty

Rzeczne statki, tzw. szkuty, mają płaskie dno i szeroki kadłub. Do żeglugi na Wiśle używano takich rodzajów jednostek jak koza, łyżwa z pojedynczym żaglem czy szkuta z 20-osobową załogą. Ciekawymi statkami rzecznymi były parowe bocznokołowce, popularne na rzekach Ameryki, napędzane wielkimi kołami po bokach statku. Inna odmiana miała wielkie koło napędowe z tyłu jednostki. ☻

wydarzyło się w październiku

30 lat temu Borne Sulinowo otrzymało prawa miejskie po tym, jak po prawie pięćdziesięciu latach okupacji wojska Armii Radzieckiej opuściły te tereny. Zaczął się nowy okres w dziejach tego opustoszałego, pięknie położonego miejsca, wśród lasów, nad jeziorem Pile. 50 lat temu, 30 października otwarto w Stambule most nad cieśniną Bosfor. Był to pierwszy stały most łączący Azję z Europą. Most Bosforski jest mostem wiszącym i łączy dwie dzielnice Stambułu, położone na dwóch kontynentach. Jego najdłuższe przęsło liczy 1074 metry. 80 lat temu mikrobiolog Albert Schatz odkrył streptomycynę, pierwszy antybiotyk, który skutecznie leczył bardzo groźną, śmiertelną gruźlicę. 85 lat temu 30 października Orson Welles nadał w radiu CBS słuchowisko „Wojna światów” informujące o rzekomej inwazji obcych. Było ono tak przygotowane że wywołało prawdziwą panikę wśród słuchaczy. 105 lat temu Rada Regencyjna Królestwa Polskiego ogłosiła niepodległość Polski, powołując się na 13 z 14 punktów amerykańskiego prezydenta Wilsona. Mówił on o świecie po zakończeniu I wojny światowej: „Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa powinna być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową”. 210 lat temu zginął w nurtach Elstery w Niemczech książę Józef Poniatowski, naczelny wódz wojsk Księstwa Warszawskiego, osłaniając odwrót Napoleona po klęsce pod Lipskiem. 390 lat temu w Gdańsku uruchomiono fontannę Neptuna. Dziś to jedno z najchętniej fotografowanych przez turystów miejsc. Pierwotnie rzeźba Neptuna na fontannie była kolorowa. 610 lat temu w Horodle zawarto unię między Polską i Litwą. Był to początek wspólnej drogi obu państw.