Galeria artystów

Gabriela Szulik

publikacja 18.05.2023 14:43

Projektanci, rytownicy, rysownicy i giloszerzy – bez nich nie powstałby żaden banknot, żaden znaczek, żaden papier wartościowy.

Galeria artystów canstockphoto

Przez ponad sto lat przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych przewinęły się dziesiątki wybitnych artystów. Jedni pracowali za etacie, inni byli związani z instytucją przez projekty, które tutaj realizowano. Dzięki nim produkowane dokumenty znane są z wysokiego poziomu artystycznego, wielokrotnie były wyróżniane i nagradzane. Poniżej przedstawiamy sylwetki wybranych artystów.

Adam Jerzy Półtawski (1881–1952)

Był pierwszym projektantem papierów wartościowych w odrodzonej Polsce. To on jest autorem banknotu 100 marek polskich, drukowanego w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych w 1919 roku na papierze ze znakiem wodnym. Projektował akcje, banknoty, dyplomy i druki ulotne. Z wykształcenia grafik. Ilustrował też książki i tworzył ekslibrisy (znaki graficzne, najczęściej ozdobne, na odwrocie przedniej okładki, wskazujące, do kogo książka należy). Zaprojektował czcionkę znaną w literaturze fachowej jako antykwa Półtawskiego.

Wacław Boratyński (1909–1939)

Rysownik, malarz, projektant. Jego ulubiony temat to historia Polski i mitologia słowiańska. Jest autorem obrazów, takich jak „Batory” czy „Łokietek Wygnaniec”, portretów i fresków. Właśnie za serię znaczków pocztowych o tematyce historycznej został wyróżniony w 1937 r. Jeszcze przed wojną na Ogólnopolskiej Wystawie Filatelistycznej w Warszawie jego znaczki wzbudziły wielkie zainteresowanie, bo po raz pierwszy w technice stalorytniczej zastosowano dwa kolory. Wacław Boratyński nie był pracownikiem PWPW S.A, ale współpracował z firmą aż do wybuchu wojny.

Józef Wilhelm Mehoffer (1869–1946)

Wybitny artysta malarz. Kiedy Bank Polski ogłosił konkurs na projekt banknotu 100złotowego, zdobył w nim pierwsze miejsce. W strukturze banknotu, w niezadrukowanym polu, wpisano portretowy znak wodny przedstawiający wizerunek królowej Jadwigi. Artysta, nagradzany za swoje dzieła wieloma złotymi medalami na wystawach krajowych i międzynarodowych, zaprojektował kilka znaczków pocztowych, a także akcje zrealizowane dla Pierwszej Fabryki Lokomotyw w Polsce.

Andrzej Heidrich (1928–2019)

Był projektantem powojennych znaczków pocztowych i wszystkich banknotów z serii „Wielcy Polacy” i „Władcy polscy”. Przez ponad 40 lat projektował dla Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, choć… nigdy nie był w niej zatrudniony. Artysta grafik o niepowtarzalnym stylu. Znaczki według jego projektów drukowano w PWPW już od lat 60. Wiele papierów wartościowych projektowanych dla NBP, innych banków i dla Skarbu Państwa jest jego autorstwa. Dziełem wyjątkowym Heidricha jest Bona – niezwykle subtelna, finezyjna czcionka.

Marian Romuald Polak (1887–1966)

Uczeń Józefa Mehoffera. Zatrudniony w PWPW, przez 30 lat był specjalistą rytownikiem. Jego dziełami są m.in. ryt płyty do banknotu 1 zł (emisja 1 października 1938 roku) czy ryty do banknotów powojennych: 500 zł i 1000 zł. Polak tworzył też staloryty do papierów wartościowych, projektował i rytował znaczki. Był jednym z twórców serii znaczków o tematyce lotniczosportowej, wyróżnionej w 1952 roku przez Włoski Komitet Olimpijski.

Edward Konecki (1912–1990)

Jeden z uczniów Bogusława Brandta. Po wojnie zaczął pracę w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. Niedługo potem, zwolniony z powodów politycznych, warsztat artysty rytownika zamienił na rusztowania rozstawione przy odbudowywanych kamieniczkach warszawskiego Starego Miasta. Swój talent wykorzystywał do ich upiększania. Powrócił do PWPW, gdy to tylko było możliwe. Rytował m.in. płyty do banknotów z portretami Mieszka I i gen. Karola Świerczewskiego. Z wielką precyzją tworzył grafiki w stali i miedzi.

Bogusław Brandt (1909–1982)

Artysta rytownik. Projektował wzory druków wartościowych, tworzył ryty płyt do banknotów, projektował i rytował znaczki pocztowe. W PWPW przez wiele lat kierował pracownią rytowniczą, przekazując wiedzę uczniom. Oprócz tego zajmowały go malarstwo, grafika warsztatowa (staloryt, miedzioryt, linoryt). Tworzył też ilustracje do książek i ekslibrisy.

Roman Łopatka (ur. w 1893 roku)

Pierwszy giloszer w II Rzeczypospolitej pracujący w PWPW. Tworzył gilosze do polskich banknotów. Obsługiwał maszynę, na której powstawały ozdobne liniatury i tła wypełniające pierwszy polski banknot – 100 marek polskich z wizerunkiem T. Kościuszki (emisja 15 lutego 1919 roku).

Czesław Słania (1921–2005)

Artysta grafik, rytownik, miniaturzysta i projektant. Jeden z najlepszych rytowników świata. Pierwszą jego pracą był fragment rytu na znaczku M.R. Polaka „I Polski Kongres Pokoju”. Do wyjazdu z Polski w 1956 roku projektował lub rytował 38 znaczków. Na emigracji nie zaprzestał rozwijania swojego talentu, przy okazji rozsławiając dobre imię państwa polskiego. Na szczęście sytuacja polityczna w naszym kraju zmieniła się i od 1993 roku artysta znów mógł wykonywać znaczki na zamówienie Poczty Polskiej. Spod jego rylca wyszło ich ponad 1000. Oprócz tego był twórcą płyt wklęsłodrukowych do banknotów. Charakterystyczne dla tego wyjątkowego artysty były znaczki, na których umieszczał elementy nieprzewidziane w projekcie, np. swój portret, imię narzeczonej czy siostry.

Barbara Kowalska (1932–2008)

Stworzyła ryty wizerunków m.in. Tadeusza Kościuszki, Bolesława Chrobrego czy Władysława Reymonta na banknotach z serii „Wielcy Polacy”. Rytowała też znaczki pocztowe, wykonywała ekslibrisy i miniaturowe portrety malowane na kości bądź pergaminie. Swoją wiedzą dzieliła się z młodymi rytownikami wchodzącymi do zawodu.

Jerzy Kamiński (ur. w 1936 roku)

Początkowo był rysownikiem retuszerem. Potem wykonywał gilosze do banknotów. Był autorem pierwszej serii banderol akcyzowych, czeków i innych druków. Opracował też gilosze do banderol akcyzowych dla Białorusi i do wielu innych papierów wartościowych.

Włodzimierz Vacek (zm. w 1961 roku)

Grafik i rytownik, jeden z twórców polskiej szkoły rytowniczej. Ryty banknotów i znaczków pocztowych tworzył w Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych do wybuchu II wojny światowej. Po klęsce wrześniowej razem z ekipą Banku Polskiego wyemigrował do Francji, potem do Anglii, ale nadal pracował przy rytowaniu polskich banknotów, drukowanych wtedy w Londynie (tzw. seria emigracyjna). Dowodem na to są jego sygnatury na banknotach, m.in. 50 i 500złotowym.

Kim jest giloszer

To ktoś, kto na podstawie projektu opracowuje gilosze, czyli linie, znaki graficzne, mikrodruki, tło dla banknotów i papierów wartościowych za pomocą maszyny giloszowej lub elektronicznej maszyny grawerującej.

Kim jest rytownik

To osoba, która za pomocą rylca albo innego ostrego narzędzia na twardej powierzchni wykonuje wklęsłe bądź wypukłe wzory, litery, znaki lub rysunki.

Kim jest grafik

To artysta, który projektuje grafiki m.in. dla wydawnictw, mediów drukowanych lub elektronicznych w taki sposób, by informacje przekazane przez obraz były dla odbiorcy dostępne i łatwe do zapamiętania. Czasem grafik jest odpowiedzialny za składanie tekstu, ilustrowanie czy projektowanie stron internetowych.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.