Wiek XIX można określić jako narodziny współczesności. Dzięki wielkiemu postępowi technicznemu zmiany tego wieku były bardzo szybkie i łatwo dostrzegalne. Prawdziwa przepaść dzieli człowieka żyjącego na początku tego wieku, w okresie wojen napoleońskich, a fabrykanta łódzkiej tkalni żyjącego w końcu XIX wieku.

Piękna epoka

Mieszkańcy wielkich miast obserwowali kominy fabryczne wznoszone na horyzoncie, do ich mieszkań oświetlanych świecami dotarły elektryczność i żarówka – cud techniki, o którym nie śniły poprzednie pokolenia. Największe osiągnięcia przedstawiano na wystawach światowych. Czasem nawet budowano ruchome chodniki, by przewozić ludzi między atrakcjami. Pozostałością jednej z takich wystaw jest słynna wieża Eiffla w Paryżu. Drugą połowę XIX wieku określano mianem Belle Epoque, czyli pięknej epoki. Powstawały budynki w stylu secesyjnym. Zdobiono je motywami roślinnymi, chętnie wzorując się na dawnych stylach. W Polsce wiele neogotyckich kościołów czy kamienic pochodzi właśnie z XIX wieku. Jak w każdej epoce, nie był to jednak tylko czas sukcesów. W Europie żyło się wprawdzie coraz lepiej i wygodniej, ale na obrzeżach toczyły się wojny. Wojna krymska w 1853 roku, która miała powstrzymać agresywne zapędy Rosji, była niezwykle krwawa. To wtedy Florence Nightingale, pielęgniarka pochodząca z Anglii, stworzyła nowoczesne pielęgniarstwo i system opieki nad rannymi. Walki toczyły się też w Chinach, a w Ameryce stany północne walczyły z południowymi w tak zwanej wojnie secesyjnej.

Metro, poczta i gorączka złota

Szybkie zmiany i rozwój przemysłu doprowadziły do wykorzystywania robotników. Za marne wynagrodzenie pracowali po kilkanaście godzin dziennie. Nikomu nie śniło się nawet o urlopach czy ubezpieczeniu od wypadków, a te zdarzały się często. Wtedy narodziły się socjalizm, komunizm i nacjonalizm. Wiek XIX to również zjednoczenie Włoch i – po wojnie z Austrią – Niemiec. Powstało wtedytakże wielonarodowe państwo Austro-Węgry. Prowadzono też wielkie inwestycje, jak przekop Kanału Sueskiego. Na morzach zaczęły królować statki parowe. Druga połowa XIX wieku to także czasy znanego z westernów Dzikiego Zachodu i gorączki złota w Kalifornii. Anglia była już wtedy potężnym centrum gospodarczym i finansowym, prowadziła politykę kolonialną niemal na całym świecie. W Londynie już w 1863 roku powstało pierwsze na świecie metro. W Polsce natomiast wybuchały powstania – ludzie opierali się z jednej strony rusyfikacji, z drugiej germanizacji. Powstawały największe dzieła romantyzmu. Chopin tworzył fortepianowe arcydzieła, a w Poznaniu Hipolit Cegielski otwierał fabrykę maszyn rolniczych. Gospodarka się rozwijała. Powstawały pierwsze linie kolejowe. Rozwój kolei żelaznej to dla całego świata prawdziwy kamień milowy. Podróże i transport stały się dużo łatwiejsze i bardziej powszechne. Zanim Edison i Tesla zmienili świat elektrycznością, na Podkarpaciu Ignacy Łukasiewicz stworzył lampę naftową i podwaliny pod cały dzisiejszy przemysł związany z ropą i gazem. Powstawały połączenia telegraficzne i telefoniczne, co sprawiło, że informacje przekazywano błyskawicznie. Narodziła się nowoczesna poczta. Zmiany zachodzące w drugiej połowie stulecia, praca wielu działaczy, artystów, przedsiębiorców, były narodzinami nowoczesnego narodu, który – gdy wybuchła wojna światowa – był gotowy sięgnąć po niepodległość, wywalczyć ją i obronić.

Wiek buraków i cementu

W II połowie XIX wieku Aleksander Janusz i Kazimierz Buszczyński, dzięki odpowiednim doświadczeniom, podnieśli zawartość cukru w burakach z 7 do 20 proc. Buraki cukrowe zaczęto uprawiać na Śląsku, w Wielkopolsce, w Królestwie Polskim i na Pomorzu. Zanim niemiecki chemik Andreas Sigismund Marggraf w 1747 roku odkrył, że cukier znajduje się w korzeniach buraka, pozyskiwano go z trzciny cukrowej. XIX wiek to również odkrycie Josepha Aspdina, który w 1824 roku wynalazł cement potrzebny w budownictwie. Pierwsza cementownia w Polsce powstała w 1857 roku w Grodźcu koło Będzina. Jej ruiny stoją do dziś. Była piątą cementownią w Europie. ☻

Wiek miast

Coraz więcej ludzi opuszczało wieś w poszukiwaniu zatrudnienia w fabrykach. W Anglii w 1910 roku w rolnictwie pracowało tylko 22 procent mieszkańców, a w Niemczech 39 procent. W przeludnionych miastach budowano kanalizację, instalowano oświetlenie ulic, organizowano transport. Budowano gazownie i piętrowe murowane domy dla robotników. Mieszkania ogrzewano piecami kaflowymi. Pojawiły się weki i konserwy, które ułatwiały przechowywanie żywności. Do negatywnych zjawisk tego czasu, należy zaliczyć fakt, że wraz z produkcją alkoholu z ziemniaków wzrosło pijaństwo. Z nałogiem walczyły przede wszystkim bractwa trzeźwościowe powstające przy parafiach.☻

Wiek garniturów i żakietów

Trudno jednoznacznie określić zmienną modę XIX wieku. U schyłku wieku panowie nosili ciemne surduty i cylindry. Szyciem ubrań i butów zajął się przemysł, co sprawiło, że stroje były tańsze i często krojem naśladowały te droższe. Mimo to bogatsi wciąż zamawiali ubrania u krawców. Wykroje najnowszych sukni zamieszczała też często prasa kobieca. Koniec XIX wieku to narodziny garnituru, czyli spodni, kamizelki i marynarki wykonanych z tego samego materiału. Spodnie zaczęto zaprasowywać w kant. W modzie kobiecej następowały większe zmiany. Stroje podkreślały sylwetkę, w sukniach stosowano m.in. turniurę – element, który uwydatniał tył figury. Pod koniec wieku pojawił się żakiet wzorowany na męskim, a suknie zaczęto skracać do kostek. Panie obowiązkowo nosiły kapelusz i rękawiczki. ☻