Czym cyberprzemoc różni się od przemocy w realnym życiu? Do sytuacji agresywnych, niebezpiecznych czy ośmieszających dochodzi w wirtualnym świecie, za pośrednictwem internetu i wszelkiego rodzaju social mediów. O tym, jak nie dać się oszukać, mówi Mateusz Chrobok, ekspert od cyberbezpieczeństwa.

Mały Gość: Kim może być prześladowca?

Mateusz Chrobok: Tak naprawdę może to być każdy. Na przykład kolega z klasy, który po kłótni chce się zemścić, albo dorosły, który chce wykorzystać dziecko. Ważne, żeby pamiętać, że w sieci nikt nie jest anonimowy i nie pozostanie bezkarny. Dlatego takie sytuacje zawsze trzeba zgłaszać, bo są karalne.

Jak działa cyberprzestępca?

Po pierwsze wzbudza zaufanie dziecka. Najpierw robi wszystko, żeby się z nim zaprzyjaźnić i nawiązać więź. Prowadzi długie rozmowy, poświęca czas, żeby wzbudzić zaufanie. To najczęściej dorosły, który podszywa się pod młodszą osobę, by zmniejszyć opory dziecka i później je wykorzystać, na przykład nakłania do wysłania zdjęć (nie tylko portretowych) lub do spotkania. Po drugie składa wyjątkowe oferty, nie do odrzucenia, które mają skusić dziecko, na przykład: „Cześć, jak teraz się zarejestrujesz, dostaniesz nowy dodatek do gry”, „Kup diamenty w grze za połowę ceny”, „Wygrałeś darmowy dostęp do gry. Kliknij link i zarejestruj się”. Oferty wydają się atrakcyjne, limitowane i ograniczone czasowo, że skłaniają dziecko do tego, by od razu kliknąć w link – inaczej, jak myśli, straci szansę. Jednak kiedy to zrobi, może stracić dostęp do swoich danych czy zostać okradzione z pieniędzy na karcie, przestępcy mogą także przesłać mu wirusy. Po trzecie cyberprzestępca tworzy fałszywe konta i rozprzestrzenia obraźliwe treści. Najpierw pobiera zdjęcie, które dziecko ma na swoich social mediach, podkłada jego twarz w ośmieszającym filmie lub na kompromitującym zdjęciu. To tak zwany deep fake, czyli wykorzystanie cudzego wizerunku do rozprzestrzeniania nieprawdziwych treści. Sprawcy cyberprzemocy potrafią tak przerobić zdjęcia, że tylko około 40–60 proc. dorosłych jest w stanie rozpoznać, że to fałszywa informacja. W ten sam sposób mogą wykorzystać czyjąś tożsamość, żeby stworzyć fałszywe konto i podszywać się pod inną osobę.

Jak nie dać się skrzywdzić?

Stosować zasadę ograniczonego zaufania. Nigdy nie jesteś pewny, kto jest po drugiej stronie, dlatego nie ufaj swojemu rozmówcy. Możesz zweryfikować jego tożsamość, pisząc do niego na innym koncie/portalu, żeby sprawdzić, czy to faktycznie ta osoba. Nie wysyłać poufnych informacji. Nigdy nie podawać swoich danych osobowych: ile masz lat, gdzie mieszkasz; nie umawiać się z taką osobą na spotkanie, nie instalować aplikacji, nie klikać w linki i nie dzielić się dostępami do swojego konta. Reagować. Jeśli ktoś padł ofiarą cyberprzemocy, zawsze powinien to zgłosić i poprosić o pomoc. Koniecznie powiedzieć rodzicom i znajomym. Taką sytuację można zgłosić na danym portalu społecznościowym lub administratorom gry, ostrzec innych graczy na forum. Dzięki temu istnieje większa szansa na znalezienie sprawcy i ostrzeżenie innych. Można poprosić znajomych, by zgłosili fałszywe konto mediom społecznościowym. Rodzice mogą zgłosić incydent do Naukowej i Akademickiej Sieci Komputerowej, która blokuje takie zachowania.

Ramka dla rodziców

Jak rozmawiać z dzieckiem o cyberprzemocy?

Najważniejsze to wiedzieć. A edukacja zaczyna się w domu. Rodzice powinni wytłumaczyć, na czym polega cyberprzemoc, pokazać przykłady takich zachowań, a także zapytać dziecko, czy wie, jak odróżnić prawdziwe konto od fikcyjnego. Ofiary cyberprzemocy bardzo często są zastraszone i zmanipulowane, wstydzą się, że dały się wykorzystać, czują się winne, że wysłały komuś swoje zdjęcia lub dane. Tak skrajne emocje mogą prowadzić do poczucia, że z danej sytuacji nie ma już wyjścia. Dlatego rozmawiaj z dzieckiem i daj mu poczucie bezpieczeństwa, że cokolwiek się stanie, może z tym do ciebie przyjść, bo mu pomożesz.

Przykłady cyberprzemocy

☻ Hejt, nękanie, zastraszanie. ☻ Wysyłanie obraźliwych wiadomości SMS, e-maili, na czatach czy w grach. ☻ Zamieszczanie dużej liczby nieprawdziwych i złośliwych komentarzy na temat ofiary. ☻ Tworzenie i rozsyłanie kompromitujących zdjęć, filmów na temat drugiej osoby. ☻ Podszywanie się pod inne osoby. ☻ Przesyłanie wirusów. ☻ Przejęcie kontroli nad telefonem, komputerem. ☻ Kradzież zdjęć, tożsamości, dostępu do rozmów. ☻ Kradzież konta w grach, utrata dostępu do swojego konta w danej grze. ☻ Wysyłanie zdjęć i filmów o podtekście seksualnym lub otwarcie pornograficznych.