Przy dźwiękach drukarskiej prasy i odkrywaniu nowych lądów powoli kończyło się średniowiecze. Polska i Litwa – jako jedno państwo – wyrastały na potęgę. Dla współczesnych zmiana epoki była niezauważalna. Nawet wieść o wydarzeniach, które później historycy uznali za przełomowe, do większości ludzi nie dotarła. A działo się w tym wieku sporo…

Na świecie

W 1450 roku Jan Gutenberg wynajduje druk, dwa lata później za pomocą czcionki ruchomej wydrukowano pierwszą księgę – Biblię Gutenberga. Ten wynalazek część historyków uznaje za początek nowej epoki. Dzięki niemu wiedza staje się bardziej dostępna. Inni naukowcy za koniec średniowiecza uznają upadek Konstantynopola w 1453 roku i wchłonięcie dawnego Bizancjum przez Imperium Osmańskie. Dla większości jeszcze ważniejsze okazuje się odkrycie Ameryki w 1492 roku przez Krzysztofa Kolumba. Odkrycie nowego lądu to nowe możliwości, podróże, potok złota i srebra, a nawet nowe potrawy: indyki, kukurydza czy ziemniaki, które w końcu zlikwidują głód na Starym Kontynencie. Dla Indian nowe stulecie to kres świata, jaki dotychczas znali. Wiek XV dostarczył całkiem sporo zmian. Wtedy też zakończono ostatecznie rekonkwistę, czyli odbijanie terenów dzisiejszej Hiszpanii i Portugalii z rąk Arabów, zwanych tam Maurami. A na drugim końcu świata cesarz chiński z dynastii Ming wybudował słynne Zakazane Miasto. Dziś zabytek na liście UNESCO.

W Królestwie Polskim

Dla Królestwa Polskiego nowy wiek rozpoczął się śmiercią królowej Jadwigi i – zgodnie z jej testamentem – odnową Akademii Krakowskiej. Narastał wtedy konflikt z Krzyżakami, czego kulminacją była największa w średniowieczu bitwa pod Grunwaldem. Wojska polskie i litewskie 15 lipca 1410 roku rozgromiły siły zakonne, z wielkim mistrzem Ulrichem von Jungingenem na czele. XV wiek to czas kształtowania często trudnego sojuszu polsko-litewskiego, który ostatecznie w następnym stuleciu doprowadził do stworzenia jednego z najpotężniejszych państw. Za panowania Władysława Jagiełły rola Polski na arenie międzynarodowej wzrastała. Po jego śmierci dynastia Jagiellonów starała się o trony czeski i węgierski. Na węgierskim i polskim zasiadł król Władysław, który zginął w bitwie nad Warną, zyskując przydomek Warneńczyka. Jego brat Kazimierz był bardzo dobrym królem, którego rządy przypadły na czas bezpieczny, gdy nie zagrażał żaden zewnętrzny wróg. Był wytrwały i zdecydowany, a jednocześnie wyrozumiały dla poddanych. Umiejętnie prowadził politykę względem Litwy i południowych sąsiadów. Jego żona Elżbieta z dynastii Habsburgów urodziła sześciu synów. Ponieważ czterech zostało królem, nazywano ją matką królów. XV stulecie to również nowe przywileje dla szlachty prowadzące do tworzenia się nowego ustroju – demokracji szlacheckiej. Za panowania kolejnego króla, Jana Olbrachta, w Piotrkowie w 1493 roku odbył się pierwszy dwuizbowy sejm. W tym czasie powstał urząd hetmana, najwyższego dowódcy wojsk zawodowych. Dla Królestwa Polskiego zaczynał się złoty wiek pod wodzą Jagiellonów.

Wół

Znany z wielu kolęd jako świadek narodzin Jezusa, był jednym z najważniejszych zwierząt wykorzystywanych do ciężkich prac w średniowiecznej Europie. Silny, wytrzymały, choć bardzo powolny, dobrze radził sobie ze sporymi ładunkami podczas transportu. Woły hodowano też dla mięsa i skór. Polska i tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego były w XV wieku jednymi z najważniejszych miejsc ich hodowli. Stąd eksportowano je wielkimi stadami na zachód Europy.

Sukiennice

Budowano je na rynkach miast, gdzie handlowano przede wszystkim suknem. Mieściły się w nich kramy i magazyny, często też postrzygalnie, czyli miejsca do mierzenia sukna, wzorzec miar i waga miejska. Na piętrze słynnych krakowskich sukiennic mieścił się smatruz, co z języka niemieckiego oznacza dom handlowy. W smatruzie swoje produkty wystawiali rzemieślnicy, którzy nie mieli kramów na rynku.

Stalowi ludzie

To rycerze zakuci od stóp do głów w stalowe pancerze. Największy rozwój pełnej zbroi płytowej wystąpił w późnym średniowieczu. Rozkwit metalurgii i umiejętności rzemieślników sprawiły, że możliwe było okrycie pancerzem całego ciała. W takiej zbroi można było swobodne poruszać się i walczyć. Waga pancerza nie była większa od ciężaru wyposażenia żołnierza w czasie I wojny światowej. Cięższe i wytrzymalsze były zbroje turniejowe, gdy ważniejsze od swobody ruchów było zabezpieczenie rycerza przed ciosami. Co ciekawe, każdy element zbroi miał swoją nazwę: kirys (na piersi), obojczyk, fartuch, bigwanty (osłona nóg) czy naręczak (osłona ręki). Ważna też była kolejność zakładania poszczególnych elementów, w czym rycerzowi pomagał giermek. Podstawową broń stanowiły: kopia używana do konnych szarż, miecz i niewielki sztylet, zwany puginałem lub mizerykordią. Na tarczy rycerz miał wymalowany herb, który na polu bitwy ułatwiał rozpoznanie walczących.☻