Mały Gość: Gdzie mają początek źródła Wisły?

Prof. Zbigniew Wilczek: Wisła wypływa z Beskidu Śląskiego, który zbudowany jest z tak zwanego fliszu karpackiego. To naprzemiennie ułożone warstwy skał osadowych, które różnie przepuszczają wodę. Tam, gdzie wodonośne warstwy skalne (zlepieńce, piaskowce) stykają się z wodo- szczelnymi warstwami skalnymi (iłowce, rogowce lub margle), tworzą się źródła i wykapy wody. W miejscach, gdzie woda wydostaje się na powierzchnię w postaci źródeł, znajdują się liczne potoki. Najdłuższe z nich to Czarna Wisełka i Biała Wisełka i to one zostały uznane za początek rzeki Wisły.

Według legendy dwie Wisełki były siostrami, choć różniły się wyglądem i charakterem. A jakie są potoki Czarnej i Białej Wisełki?

Biała Wisełka wypływa na powierzchnię w postaci łatwo dostrzegalnego źródła. W pobliżu rosną rośliny zielne, jak lepiężnik biały, często występujący w górach i lasach, przeważnie bukowych. Biała Wisełka ma liczne progi, gdzie spadająca woda pieni się i potok na niektórych odcinkach jest biały – stąd jego nazwa. Czarna Wisełka natomiast leniwie wypływa z torfowisk. Jej woda jest lekko żółta i bardziej zakwaszona niż woda Białej Wisełki, a skały w korycie tego potoku mają ciemną barwę. Potok przepływał kiedyś przez cieniste bory świerkowe. W Białej Wisełce żyje pstrąg potokowy, którego z powodu zakwaszonej wody w Czarnej Wisełce niestety nie zobaczymy.

Skąd bierze się woda w źródłach Wisły?

Rzeka zbiera wody opadowe z Baraniej Góry, które – jak mówiłem – przenikają przez warstwy skalne i wypływają na powierzchnię w postaci źródeł i wykapów.

A czy w Wiśle może zabraknąć wody?

Trudno to przewidywać, w sytuacji gdy ociepla się klimat. Bądźmy jednak optymistami. Teren, gdzie Wisła wypływa, jest bardzo rozległy, wyróżnia się też ilością opadów. Poza tym podlega ochronie w rezerwacie wodnym Wisła, dzięki czemu ingerencja człowieka w naturalne koryta potoków jest ograniczona.

Trudno znaleźć dokładny punkt, w którym zaczyna się nasza największa rzeka. Gdzie w takim razie Wisła staje się Wisłą?

Rzeka ta powstaje z połączenia wielu potoków górskich. Wśród nich są dwa najważniejsze wypływające ze stoków Baraniej Góry. Czarna Wisełka na wysokości 1107 m n.p.m. i Biała Wisełka na wysokości 1080 m. n.p.m. Potoki te łączą się w Wiśle-Czarnem, w zbiorniku zaporowym zwanym Jeziorem Czerniańskim. Stamtąd rozlewa się potok zwany Wisełką, a poniżej wspomnianego jeziora łączy się on z potokiem Malinka, wypływającym ze stoków Malinowa na wysokości 945 m n.p.m. – i wtedy zaczyna się rzeka Wisła.

Jak rozpoznać źródła Wisły?

Skały w pobliżu źródeł oznakowano tablicami informacyjnymi. Z racji tego, że źródła Czarnej i Białej Wisełki znajdują się w rezerwacie Barania Góra, nie są udostępnione do zwiedzania. Szeroką drogą leśną z przełęczy Salmopolskiej w Szczyrku, idąc w kierunku Wisły, można natomiast dotrzeć do źródeł potoku Malinka.

Czy do źródeł Wisły poprowadzi nas kiedyś szlak turystyczny?

O tym decyduje Dyrektor Ochrony Środowiska, który odpowiada za ochronę przyrody w województwie śląskim. Obecnie teren wokół źródeł Wisły jest ostoją głuszca i wilka, dlatego obecność człowieka nie jest tam wskazana. Dotarcie do wykapów Czarnej Wisełki utrudniają ponadto torfowiska i powalone drzewa. Zupełnie inaczej niż w przypadku źródła Białej Wisełki. Tam można łatwo dotrzeć leśną ścieżką, usytuowaną w pobliżu szlaku turystycznego.

Rozmawiał Adam Śliwa