Tego sympatycznego ptaka znają przede wszystkim miłośnicy przyrody odwiedzający nasze góry. Bo właśnie w Karpatach i Sudetach orzechówka występuje najpo- wszechniej. Wędrując po szlakach Beskidów, Pienin, Gorców, Babiej Góry czy Bieszczad, możemy usłyszeć jej charakterystyczny głos, a przy odrobinie szczęścia nawet zobaczyć czekoladowobrązowego ptaka z licznymi białymi plamkami w kształcie kropli.

Stołówka przy schronisku

Zdecydowanie jednak najbardziej popularnym miejscem bliskich spotkań z orzechówką jest otoczenie Morskiego Oka w Tatrach. Panuje tam ogromny ruch turystyczny, więc można w tym miejscu znaleźć liczne resztki żywności pozostawiane przez niefrasobliwych turystów. Orzechówki szybko nauczyły się korzystać z tej łatwej stołówki i zatraciły wrodzony lęk przed człowiekiem, toteż w rejonie schroniska turystycznego, szczególnie zimą, spotkanie, obserwowanie i fotografowanie orzechówek nie nastręcza żadnych trudności. Poza górami orzechówka mieszka też m.in. na Mazurach, Podlasiu, Pomorzu, Lubelszczyźnie czy w Górach Świętokrzyskich, chociaż nigdzie tam nie występuje zbyt licznie. Rozległe lasy iglaste, głównie bory świerkowe i jodłowe, oraz mieszane to środowisko bliskie orzechówce.

Gniazdo na świerku

Wczesną wiosną, już w marcu, gdy w górach najczęściej panuje jeszcze zima, orzechówki zaczynają budować gniazda. Dobrze je maskują, umieszczając wysoko przy pniu świerka lub jodły. Gniazdo orzechówek ma warstwę izolacyjną z traw i porostów, co jest szczególnie ważne w porze ujemnych temperatur. Orzechówka znosi 2–4 jaja i wysiaduje je przez 17–19 dni. W tym czasie samiec dokarmia mamę orzechówkę, która właściwie nie opuszcza gniazda. Pisklęta przez 21–25 dni karmione są w gnieździe, potem je opuszczają, chociaż rodzice jeszcze przez dłuższy czas dokarmiają je.

Zapasy na zimę

Łacińska nazwa orzechówki tłumaczona jest jak w tytule: „ptak kruszący orzechy”. Być może dlatego tego uroczego ptaka tak nazwano, bo jako przedstawiciel krukowatych bardzo lubi orzechy laskowe, nasiona limby i innych drzew iglastych, bukiew, żołędzie i najróżniejsze owoce. A wiosną i latem także owady i ich larwy, ślimaki, niekiedy jaja drobnych ptaków i – choć znacznie rzadziej niż inne krukowate – ich pisklęta. Na zimę orzechówka gromadzi zapasy, głównie nasion z szyszek, dzięki czemu przyczynia się do rozsiewania drzew, ponieważ nie wszystkie ukryte nasiona odnajduje i zjada.