Ważnym elementem polskiego krajobrazu są drzewa – więc i one musiały znaleźć się w herbach. Są na nich dęby – pradawny symbol męstwa i siły, lipy – od tysiącleci sadzone przy kościołach, cmentarzach i blisko gospodarstw domowych. Są też na herbach drzewa iglaste: sosny, świerki i jodły.

Olcha i zębiska

Trzy czwarte polskich lasów porastają sosny. Może dlatego to drzewo tworzy nazwy wielu polskich miast i ozdabia ich herby. I tak nazwa Sośnicowice, miasteczka położonego na południu Polski, wywodzi się od tego drzewa i taki element widnieje w jego herbie: piękna, smukła sosna z rozłożystymi korzeniami i zieloną koroną. Ten sam mechanizm dotyczy innych drzew i herbów. W herbie wielkopolskiego Buku jest drzewo bukowe, Jaworzny – zielony jawor, Dąbrowy Białostockiej, Nowej Dęby i Poddębic – dęby, a w herbie dolnośląskiej Olszyny dumnie prezentuje się olcha. Olszynie warto przyjrzeć się uważniej. U dołu herbu dostrzec można zębiska. To nie zęby potwora, ale piła do cięcia drewna. Piła przywołuje historię miasta, które powstało jako miejsce, w którym drwale wycinali olchy. Drewno tych drzew doskonale nadaje się do wędzenia i produkcji węgla drzewnego. Na drugim, wschodnim końcu Polski, naprzeciw Olszyny, nieopodal Puszczy Białowieskiej leży Hajnówka. Podobnie jak Olszyna ma w herbie piłę, bo przemysł drzewny był elementem historii tego miasta. Ważna jest też oczywiście sama puszcza. Świerki to drzewa wymagające klimatu chłodnego i wilgotnego. A w Polsce taki klimat występuje w górach (z wyjątkiem Bieszczad, gdzie jest dla nich za ciepło i za sucho) i właśnie tam, gdzie leży Hajnówka, w północno-wschodniej Polsce.

Dąb i niedźwiedź

Najpiękniej chyba zilustrowanym drzewem w herbach polskich jest dąb z Pełczyc. To niewielkie miasto leżące kilkadziesiąt kilometrów od Szczecina ma w herbie nie tylko drzewo, ale i niedźwiedzia. Dąb rośnie na łagodnym, zielonym wzniesieniu. Pośród charakterystycznych dębowych liści widać kształtne brązowe żołędzie. O drzewo, stając na tylnych łapach, opiera się czarny niedźwiedź z wysuniętym czerwonym językiem. Czy niedźwiedź na pewno opiera się o drzewo? A może pazurami drapie korę pnia? Czyżby heraldyczna scena zawierała też prawdę przyrodniczą? Niedźwiedzie tak właśnie oznaczają teren. Pazurami zdzierają korę, przy okazji zjadając wyszarpane łyko drzewa. Motyw herbu opiera się na motywie obecnym na szesnastowiecznej pieczęci. Kawał historii Polski, Europy i świata przestawiony jest w dwóch rodzajach herbów: z pniami (jest ich około dziesięciu) i toporami (przynajmniej piętnaście takich symboli). Setki lat temu cały kontynent porośnięty był lasem. Co więcej, wszystkie miejsca na kuli ziemskiej, które nie były skute lodem i nie były porośnięte sawannami, gdzie nie było pustyń czy wysokich gór – pokryte były drzewami.

Topór i liść palmowy

Od czasu, kiedy człowiek nauczył się uprawiać ziemię, czyli około 10 tysięcy lat temu, zaczął się powolny wyrąb lasu. Ludzie potrzebowali pól uprawnych i karczowali lasy. Drzewa musiały ustąpić nie tylko uprawom, ale i wsiom, i miastom. Teraz sytuacja odwróciła się i drzewa… sadzimy. Niemniej jednak do niedawna praca drwala była tak ważna, że symbole z nią związane umieszczano w herbach miast. Ścięte drzewo jako pień znajduje się między innymi w herbie Nowej Rudy, Gozdnicy czy Pniew (!). Topór – atrybut drwala – możemy podziwiać w herbowej tarczy Myślenic. Już w 1342 roku król Kazimierz Wielki nadał temu małopolskiemu miastu przywilej karczowania lasu. Dęby, sosny, świerki, lipy… ale co w ich towarzystwie robi palma? Palma, a konkretnie liść palmowy, w godłach miast jest elementem zupełnie z innej bajki. Palmy u nas nie rosną. Roślina ta nie jest elementem naszej przyrody, ale naszej kultury. Co więcej, ma dużo znaczeń. W herbie Nowego Targu i Tyczyna liść palmowy trzymany przez św. Katarzynę Aleksandryjską jest symbolem męczeńskiej śmierci, a w herbie Tczewa – sprawiedliwości.