Pożar, czołgi i Wikipedia

Adam Śliwa

publikacja 21.10.2021 10:11

W piekarni w centrum Londynu tuż po północy wybuchł pożar. Po 5 dniach prawie całe miasto przestało istnieć.

Pożar, czołgi i Wikipedia Erich Lessing /akg-images/east news

Wydarzeń historycznych w kolejnych miesiącach nie brakuje. Dlatego, podobnie jak w zeszłym roku szkolnym, znów w ten sposób będziemy przedstawiać historię. We wrześniu w Londynie wybuchł wielki pożar, a w Stanach Zjednoczonych powstało Los Angeles, poświęcone Matce Bożej Królowej Aniołów, aktualnie drugie co do wielkości w tym kraju miasto. Także we wrześniu urodził się Michael Faraday, człowiek, który pokazał, że pasja i ciężka praca mogą być początkiem drogi odkrywcy i wybitnego naukowca. Trudno sobie dziś wyobrazić elektryczny świat bez jego odkryć. Podobnie jak trudno wyobrazić sobie odrobienie zadania domowego czy znalezienie odpowiedzi na pytania w konkursach „Małego Gościa” bez Wikipedii. Ta encyklopedia internetowa powstała 20 lat temu – we wrześniu. W tym miesiącu też na pole bitwy po raz pierwszy wyjechał czołg.

Pożar Londynu

Chwilę po północy z 1 na 2 września 1666 roku w królewskiej piekarni Thomasa Farrynera na Pudding Lane w Londynie wybuchł pożar. Prawdopodobnie służąca zapomniała wygasić jeden z pieców. Ogień szybko się rozprzestrzeniał. Rodzinie udało się uciec przez okno, ale służąca, zbyt przerażona, nie zdążyła. Była pierwszą z sześciu ofiar ognia, który miał strawić całe miasto. Płomienie pochłaniały kolejne ciasno ustawione domy z drewna i słomy. Brygady ochotnicze były bezsilne. Gdy próbowały niszczyć budynki, by zablokować ogień, protestowali mieszkańcy. Na dodatek silny wiatr przesuwał ogień na zachód i północ. Spłonęły giełda i finansowe City. Runęła nawet zbudowana z kamienia katedra św. Pawła. Wiatr pchał płomienie także w kierunku Tower, gdzie składowano proch. Pięć dni trwała walka z ogniem. Straty były ogromne. Pożar zniszczył cztery piąte powierzchni miasta. Spłonęło 13 500 domów, 89 ze 100 kościołów, Giełda Królewska i kilka więzień, w tym pałac Bridewell. Podano, że zginęło sześć osób. Historycy podejrzewają jednak, że ofiar było więcej. Niektórzy z powodu wysokiej temperatury zwyczajnie zniknęli. Miasto odbudowano pod kierunkiem architekta Christophera Wrena. Domy budowano z kamienia, wzniesiono nową katedrę, 50 kościołów i pomnik Wielkiego Pożaru. Dziś to najwyższa wolnostojąca kamienna kolumna na świecie. O architekcie, który stworzył nowy Londyn, napisano w katedrze: „Jeżeli nie widzisz jego pomnika, rozejrzyj się dookoła”.

Wybitny samouk

Pierwszy silnik elektryczny stworzył Michael Faraday, urodzony 22 września 1791 roku w Anglii. Pochodził z biednej rodziny. Tata był kowalem, a mama służącą. Michael był bardzo zdolny, ale gdy jako 13-latek skończył szkołę, musiał zacząć pracować, by pomóc rodzinie. Roznosił książki, a u księgarza George’a Riebau uczył się introligatorstwa. Michael, zanim książkę oprawił, najpierw ją… czytał. W 1813 roku został asystentem naukowca Humphry’ego Davy. Z każdym rokiem coraz bardziej zadziwiał świat naukowy swoimi osiągnięciami. W 1827 roku został profesorem w Instytucie Królewskim. Odkrył indukcję elektryczną i zbudował pierwszą prądnicę wytwarzającą elektryczność. Jego silnik elektryczny wykorzystywał te same mechanizmy co współczesne silniki. Prowadził eksperymenty nad elektrolizą. To jemu zawdzięczamy terminy znane z chemii: anoda, katoda, elektroda, jon. Odkrył benzen, związki chloru z węglem i skroplił wiele gazów. Proponowano mu tytuł szlachecki. Odmówił. Zmarł 25 sierpnia 1867 roku.

Pierwsze czołgi na wojnie

15 września 1916 roku, gdy trwała brytyjska ofensywa nad Sommą, po raz pierwszy użyto broni, która miała odmienić nowoczesną wojnę. Wielkie stalowe pudła na gąsienicach uzbrojone były w 6-funtowe działa i karabiny maszynowe lub same karabiny maszynowe umieszczone po bokach wozu. 6-osobowa załoga miała niszczyć zasieki, uciszać niemieckie karabiny maszynowe i torować drogę piechocie. Rano 15 września tylko 49 maszyn miało wspierać atak Nowozelandczyków i Kanadyjczyków. Do walki ruszyło 18 czołgów, które miały przerwać niemieckie linie między Flers i Courcelette. O godz. 5.15 czołg Daredevill porucznika Harolda Mortimore’a jako pierwszy w historii ruszył do boju. Hałasując niemiłosiernie, kołysząc się, powoli dotarł do pierwszego niemieckiego okopu i otworzył ogień. „Nigdy nie zapomnę wyrazu twarzy Niemców, gdy zobaczyli mój czołg” – zapisał 23-letni oficer. Piechurzy uciekli, po czym czołg Harolda został trafiony pociskiem artyleryjskim i… zapalił się. Załoga wycofała się do swoich. Kolejne czołgi psuły się, uszkadzał je ogień artylerii lub pociski przeciwpancerne karabinów maszynowych. Atak się nie powiódł. Pierwszy występ czołgów na polu bitwy nie był wielkim sukcesem, ale okazał się bezcennym doświadczeniem w ulepszaniu konstrukcji i taktyki.

Miasto Królowej Aniołów

4 września 1781 roku 44 osadników po długiej podróży z dzisiejszego Meksyku do dzisiejszej Kalifornii założyło El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles (osadę Matki Bożej Królowej Aniołów). Obecnie to Los Angeles – drugie co do wielkości po Nowym Jorku miasto w Stanach Zjednoczonych. Do dziś w sercu miasta istnieje misja Archanioła Gabriela, założona wtedy przez franciszkanów. Wśród rodzin zakładających miasto byli Europejczycy, Afrykanie i rdzenni Amerykanie. Po wyzwoleniu spod panowania Hiszpanii Los Angeles było częścią niepodległego Meksyku. Jednak już w 1846 roku Meksyk zaatakowały Stany Zjednoczone, odbierając mu dwa lata później prawie połowę terytorium, w tym Los Angeles.

Wolna encyklopedia

Pierwsza angielskojęzyczna Wikipedia powstała 26 września 2001 roku. Polska wersja około 8 miesięcy później. Założyli ją lekarz internista Krzysztof Jasiutowicz i fizyk Paweł Jochyma, choć tak naprawdę od początku tworzona jest przez tysiące wolontariuszy, tak zwanych wikipedystów. Początkowo nazywano ją Polską Wolną Encyklopedią Sieciową. Pierwszym wpisanym hasłem była reguła Titiusa-Bodego. Wikipedia to największa encyklopedia tworzona przez amatorów i specjalistów. Ma ok. 200 wersji językowych i liczy już prawie 1,5 miliona haseł. Polska wersja jest jedną z największych.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.