Wrzesień to też inne wielkie zdarzenia. Polska husaria pokonała pod Kircholmem trzy razy większą armię szwedzką. W dziewiątym miesiąca roku zmarł twórca pasteryzacji i pogromca wścieklizny. A w Watykanie zlikwidowano papieską armię strzegącą razem z Gwardią Szwajcarską Ojca Świętego.

Armia Watykanu

Jeszcze w połowie XX wieku w Watykanie istniały dwie jednostki wojskowe – Gwardia Palatyńska, zwana też Strażą Pałacową, i Gwardia Szlachecka, zwana Strażą Nobilów. Obie rozwiązał papież Paweł VI 14 września 1970 roku. Gwardia Palatyńska była oddziałem piechoty. Powołano ją w listopadzie 1850 roku. Żołnierze pełnili służbę podobną do tej, którą dziś pełni papieska Gwardia Szwajcarska. Gwardia miała swój sztandar w barwach żółtej i białej z papieskim herbem i Michałem Archaniołem na drzewcu. Ich mottem były słowa: Fide constamus avita (Ratuje nas wiara). Gwardia Szlachecka natomiast, powołana w 1801 roku, była formacją ciężkiej kawalerii. Nobilowie eskortowali papieża i ważnych dostojników podczas podróży. Od 1870 roku Gwardia pełniła służbę w apartamentach watykańskich i podczas wystąpień publicznych papieża, które nie były wtedy tak częste jak dziś. Obecnie Watykan ma Gwardię Szwajcarską i Żandarmerię Watykańską.

Pogromca chorób

28 września 1895 roku zmarł Ludwik Pasteur, francuski chemik i mikrobiolog. Od jego nazwiska pochodzi słowo „pasteryzacja”. Polega ona na takim podgrzewaniu żywności, by zniszczyć drobnoustroje powodujące choroby, ale nie zmienić smaku potraw i ich wartości odżywczych. To właśnie on opracował taką metodę konserwacji żywności. Jeszcze ważniejsze są badania Ludwika Pasteura w dziedzinie wirusologii i bakteriologii. Naukowcowi zawdzięczamy szczepionki przeciw wąglikowi i cholerze. W 1885 roku chłopcu pogryzionemu przez psa po raz pierwszy podano szczepionkę przeciw wściekliźnie, nad którą pracował Pasteur. Dla małego Josepha Meistera (na zdjęciu z lewej) była to jedyna szansa. Po latach uratowany Meister pracował jako dozorca w Instytucie Pasteura w Paryżu.

Husaria na sto dwa

27 września 1605 roku niedaleko Rygi (dzisiaj Łotwa) doszło do jednego z najwspanialszych zwycięstw w historii Rzeczypospolitej. Pod Kircholmem wojska polsko-litewskie w liczbie 3600 żołnierzy, dowodzone przez hetmana Chodkiewicza, rozgromiły 11-tysięczną szwedzką armię Karola IX Sudermańskiego. Decydujący był geniusz dowódcy i udział husarii. W pierwszej bitwie Chodkiewicz upozorował odwrót, aby wciągnąć Szwedów w pułapkę. Widząc uciekających Polaków i Litwinów, Szwedzi ruszyli do ataku wzdłuż brzegu Dźwiny. Na umówiony sygnał odwrót przerwano, a wspinających się na wzgórze piechurów szwedzkich i rajtarów przywitał silny ogień. W tej samej chwili spadła też na nich potężna szarża husarii Tomasza Dąbrowy i rajtarów kurlandzkich. Pierwszy rzut armii Karola rzucił się do bezładnej ucieczki. Sytuację próbowała ratować szwedzka jazda, ale została zatrzymana przez chorągwie husarii rotmistrza Sapiehy, a jazda Teodora Lackiego obeszła szerokim łukiem lewe skrzydło Szwedów i wyszła na ich tyły. Trzy godziny walki wystarczyły, by rozbić wojska przeciwnika. W panice Szwedzi uciekali ku morzu, gdzie czekały okręty. Szwedzi stracili ponad 8 tysięcy ludzi, wszystkie zapasy i artylerię. Po stronie polskiej było zaledwie 100 zabitych, ok. 200 rannych, zginęło też ponad 150 koni.

Szczęśliwa katastrofa

Takiego wypadku nie wymyśliłby najzdolniejszy scenarzysta filmowy. 29 września 1940 roku dwa szkolne samoloty Avro Anson australijskich sił powietrznych zderzyły się w locie. A dokładniej: jeden usiadł na grzbiecie drugiego. W górnym samolocie zgasły silniki. Pilot i nawigator dolnego samolotu wyskoczyli ze spadochronami. Podobnie zrobił nawigator górnego samolotu. 22-letni pilot Leonard Graham Fuller zobaczył, że używając sterów swojej maszyny, może sterować obydwoma samolotami. Zrobił kilka okrążeń i… wylądował na pastwisku niedaleko farmy. Samoloty ślizgały się po trawie 200 metrów i zatrzymały się. „To było lepsze niż wczorajsze lądowanie” – stwierdził Fuller. Po szczęśliwym lądowaniu samoloty wróciły do służby. Górny do latania, a dolny służył jako maszyna treningowa na ziemi.

Kościół NAJ

W Jamusukro, stolicy Wybrzeża Kości Słoniowej, 10 września 1990 roku Jan Paweł II konsekrował bazylikę Matki Bożej Królowej Pokoju. To największy i najwyższy kościół świata. Architekt Pierre Fakhoury wzorował się na bazylice św. Piotra w Rzymie. Świątynią opiekują się polscy pallotyni. Bazylika ma 158 metrów wysokości i może pomieścić 7 tysięcy wiernych siedzących oraz 11 tysięcy stojących.