Przesada? W żadnym wypadku. Poza pysznym miodem i zdrowym propolisem wykonują robotę, której nie da się przecenić. Są odpowiedzialne za zapylanie ponad 80 proc. roślin. Bez nich nie byłoby owoców i ponad 4 tysięcy rodzajów warzyw. Nie byłoby też paszy dla zwierząt. Tym pasiastym owadom zawdzięczamy co trzecią łyżkę jedzenia. Bez nich plony rolników byłyby nawet dziesięciokrotnie niższe. Praca polskich pszczół – jak obliczono – jest warta 7,5 mld złotych rocznie, a praca wszystkich pszczół na świecie – ponad 150 mld euro rocznie. Dlaczego te żyjące 40 dni maleństwa są tak ważne, sprawdziliśmy w jedynym w Polsce Interaktywnym Centrum Pszczelarstwa „Apilandia” w Kleczy Dolnej.

Pszczela rodzina

W każdym ulu mieszkają jedna królowa, setki trutni i tysiące robotnic. Królowa matka jest najważniejsza. Jej obowiązkiem jest składanie jaj. Ona jest najlepiej odżywiana. Przez pięć tygodni karmiona jest mleczkiem pszczelim. Królowa żyje najdłużej – około 5 lat. Drugą kategorią w rodzinie pszczelej są pszczoły robotnice. Wykluwają się z takiego samego jaja jak matka, ale mleczkiem pszczelim są odżywiane tylko przez pierwsze trzy dni. Robotnice pracowicie znoszą nektar i produkują miód. Na nich spoczywa najważniejsza praca w ulu. Trzecią grupą są samce, czyli trutnie, które przez większość czasu nie robią nic. Mało tego, są pielęgnowane i karmione przez robotnice. Trutnie muszą być w jak najlepszej formie, bo ich zadaniem jest przedłużenie życia w pszczelej rodzinie, czyli zapłodnienie królowej matki. Po wykonaniu zadania umierają.

Pszczeli taniec

Gdy pszczoła znajdzie nowe miejsce z miododajnymi kwiatami, informuje o tym resztę rodziny... tańcząc. Zatacza kręgi, półksiężyce i ósemki, opowiadając w ten sposób, jak daleko jest nowe miejsce i w jakim kierunku w stosunku do słońca trzeba lecieć.

Biały strój

Pszczelarze używają jasnych strojów. To nie przypadek. Pszczoły boją się ciemnych barw. W naturalnym środowisku ciemne jest na przykład futro niedźwiedzia, który sięgając po miód, niszczy ul.

Miód na przeżycie

Aby wyprodukować 1 kg miodu, pszczoła przy średniej długości lotu (800 m), przebywa trasę równą okrążeniu Ziemi. Z jednego ula w jednym roku pszczoły produkują ok. 90 kg miodu. Żeby przetrwać zimę i prawidłowo się odżywiać, potrzebują dla siebie 70 kg. Dla pszczelarza pozostaje więc 20 kg miodu z jednego ula.

Pszczoły rekordzistki

Pszczoła robotnica żyje latem mniej więcej 40 dni. W tym czasie porządkuje ul, karmi larwy, pilnuje wejścia lub wylatuje, by zebrać nektar i pyłek. W ulu pracuje około dwóch trzecich pszczół (jedna trzecia lata w poszukiwaniu tak zwanych pożytków). Pszczoły potrafią oddalić się od ula na odległość nawet 10 kilometrów z prędkością dochodzącą do 24 km/h. Podczas jednego kursu owad odwiedza od 50 do 100 kwiatków w czasie od 25 do 45 minut. Pracowita pszczółka wylatuje tak od 7 do 15 razy, odpoczywając między lotami tylko po 5 minut. Ciepła k(ul)a pszczół Pszczela rodzina, czyli rój liczący ok. 60 tysięcy pszczół, pomniejsza się zimą. Wtedy ich liczba spada do ok. 15 tysięcy. Trutnie − darmozjady brutalnie są wypędzane z ula. W mroźne dni pszczoły trzymają się bardzo blisko siebie, ogrzewają się przez ciągłe poruszanie, by wewnątrz ula utrzymać temperaturę 25−30 stopni Celsjusza. W środku skulonych pszczół jest zawsze królowa. Pozostałe owady, by się rozgrzać, stale przesuwają się bliżej środka. W centrum pszczelego kłębu temperatura dochodzi nawet do 36 stopni Celsjusza. Zimą pszczoły ula nie opuszczają.

Polska w czołówce

W Polsce mamy ponad 70 tysięcy pasiek, a w nich miliony pszczelich rodzin. Jesteśmy prawdziwą potęgą, wyprzedzają nas tylko Niemcy. Średnio na jeden kilometr kwadratowy powierzchni naszego kraju przypada około 5 pszczelich rodzin, co jest bardzo dobrym wynikiem. W niektórych regionach pszczół jest nawet za dużo, co może być, jeśli chodzi o pożywienie, dla nich kłopotem.

Jak pomóc pszczołom?

„Pszczoły przetrwają, gdy kwiaty zapylają” – każdy może pomóc pszczołom. Wystarczy zasadzić, posiać na balkonie czy w ogródku jedną z miododajnych roślin. Dzięki temu owady te będą mogły pracować. Nie tylko na wsi zbierają nektar. W wielu miastach, jak Warszawa, Lublin czy Kraków, na dachach domów i urzędów są prawdziwe pasieki, a pszczoły wytwarzają w nich bardzo dobry miód.

Wyprodukowały pszczoły

Miód Pszczoły produkują go z nektaru kwiatowego lub wydzielin drzew i mszyc (miód spadziowy). Żeby wyprodukować 1 kg miodu, muszą zebrać 3 kg nektaru. Przenoszą go w wolu, który muszą napełnić 60 tysięcy razy, i układają w plastrach. Stamtąd pszczelarz pozyskuje miód metodą wirowania, podobnie jak w pralce. Charakter miodu jest uzależniony od roślin, z których pszczoły pobrały nektar. – W każdym miodzie są różne domieszki, ale o rodzaju miodu decyduje to, czego jest w nim najwięcej – wyjaśnia pani Barbara Łysoń, prezes Apilandii. Mamy więc miody: gryczany, lipowy, akacjowy, nawłociowy, koniczynowy, rzepakowy, malinowy, wielokwiatowy czy ostatni w roku – wrzosowy. Różnią się smakiem i barwą, od jasnożółtej, przez bursztynową, do ciemnobrązowej. Miód naturalnie krystalizuje się, czyli staje się twardszy, ale nie zmienia to jego wartości odżywczych. Miód w stanie płynnym to patoka, a skrystalizowany – krupiec. Propolis (kit pszczeli) Powstaje z żywic i olejków eterycznych pąków drzew przynoszonych do ula. Pszczoły mieszają je z woskiem, śliną i pyłkiem i używają do uszczelniania ula oraz jako lekarstwa. Ma działanie bakteriobójcze. Pierzga To pyłek kwiatowy magazynowany w komórkach plastra. Powstaje w wyniku fermentacji mlekowej i jest wykorzystywany przez pszczoły jako pokarm białkowy. Pyłek kwiatowy To męskie komórki rozrodcze kwiatów. Jest bogaty w białka, węglowodany, składniki mineralne i witaminy A, B1, B2, B3, E, C. Pszczoła zbiera każdego dnia około 100 tysięcy ziarenek pyłku. Wosk To jedyny produkt pszczeli, który nie nadaje się do zjedzenia. Pszczoły budują z niego plastry i zalepiają nim komórki wypełnione miodem. Aby ułatwić i uporządkować im pracę, po miodobraniu do ula wkłada się tzw. węze, czyli cienki plaster wosku z płytkimi komórkami, które pszczoły sobie nadbudowują. Z wosku pszczelego wytwarza się pachnące i zdrowe świece – również tę najważniejszą w kościele, czyli paschał. ☻