C złowiek od dawna szukał sposobu, by coś zmierzyć czy zważyć. Chciał wiedzieć, jak daleko ma do domu czy ile materiału musi kupić, by uszyć szatę. Początkowo mierzył tym, co miał „pod ręką”: łokciem, stopą… Ale ponieważ łokieć łokciowi i stopa stopie nierówne, pomiary nie były dokładne. Z czasem starano się to uporządkować. Na przykład angielska stopa. W XII wieku przyjęto podobno, że będzie to długość stopy króla Henryka II. I tak dopiero w XIX wieku świat przyjął tak zwany system metryczny, a wzorzec metra złożono w Sèvres pod Paryżem. Cały świat? Okazuje się, że nie. Wielka Brytania na przykład, mimo że przyjęła system metryczny, równolegle stosuje swoje tradycyjne jednostki. Poznajmy najciekawsze z nich.

Baryłka

To miara używana w handlu ropą naftową lub piwem. Nazwa pochodzi od pojemników (baryłek po whiskey), jakich używano do transportu. W handlu ropą stosuje się baryłkę amerykańską, czyli 42 galony amerykańskie, to jest ok. 159 litrów. Baryłka brytyjska natomiast to tylko 36 galonów, ale za to aż 164 litry. Skomplikowane. Kupowanie produktów ropopochodnych w baryłkach jest wygodniejsze niż podawanie ich wagi, bo wagę mają różną, a tak wiadomo, ile się kupuje.

Cal

Podstawowa miara długości w USA. W Polsce występuje jako określenie średnicy rur lub rozmiar monitorów, telewizorów. Historyczny cal miał długość trzy razy większą niż przeciętna długość ziarna pszenicy. Dziś 1 cal to 2,54 cm długości.

Mila

Miara odległości. Wywodzi się od rzymskiego mille passus, czyli tysiąca kroków. Krok rzymski miał 5 stóp. Oczywiście nie były to tak wielkie kroki, ale liczono je podwójnie, czyli dwa kroki: lewa noga + prawa noga = krok rzymski. Mila to tyle co 1478,5 metra. Współczesna mila lądowa używana w krajach anglosaskich wynosi trochę więcej, czyli 1609 metrów.

Jard (Yard)

Podstawowa jednostka długości w systemie anglosaskim. Jego najstarszą definicję określa dekret króla Henryka I z XII wieku, podając, że jest to odległość od czubka królewskiego nosa do kciuka wyprostowanej ręki. Obecnie jard to 0,9144 m.

Funt

Ta jednostka określa masę, czyli wagę. Wywodzi się od rzymskiej libry, stąd współczesny skrót: lb. 1 funt to kiedyś było dokładnie tyle co 7 tys. ziaren zboża. Swoją drogą ciekawe, czy ktoś to kiedyś naprawdę policzył… Dziś funt to ok. 0,45 kg, czyli 1 kg to trochę ponad 2,2 funta. W języku polskim ta miara przetrwała w określeniu: „To niewarte nawet funta kłaków”.

Mila morska

Jednostka odległości stosowana w nawigacji morskiej i lotniczej. Długość łuku południka ziemskiego, a dokładniej 1 minuta kątowa, to mila morska. Jeśli obwód Ziemi to 360 stopni, a każdy stopień dzieli się na 60 minut, to jedna minuta ma 1852 metry, czyli 1,85 kilometra. Też skomplikowane… W nawigacji 1 mila morska dzieli się na 40 kabli.

Węzeł

Z milą morską związany jest węzeł, czyli jednostka miary prędkości. 1 węzeł to prędkość 1 mili morskiej na godzinę, czyli 1,852 km na godzinę, więc niezbyt szybko. Nazwa polska wywodzi się z brytyjskiej „knot” i znaczy to samo. Wzięła się z dawnego pomiaru prędkości na statkach. Za burtę wyrzucano kawałek drewna przywiązany do sznurka. Na nim co 47 stóp i 3 cale, czyli co ok. 14 metrów, zawiązany był węzeł. Lina nawinięta na kołowrotek rozwijała się razem z płynącym statkiem. Marynarz liczył, ile węzłów przesunęło się w czasie, gdy w klepsydrze przesypał się piasek, czyli w ciągu 28 sekund.

Kamień

Jednostka masy. Jeden kamień (stone) to 14 funtów, a więc trochę ponad 6 kg. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od kamieni młyńskich.

Łańcuch

Rzadko używana angielska miara długości. Wywodzi się od łańcucha wykorzystywanego do pomiarów. Jeden łańcuch to 4 pręty. Długość 1 łańcucha to ok. 20 metrów. Wykorzystuje się go czasem w geodezji. Dawno temu w Polsce istniała miara zwana prętem nowym polskim (dzisiaj długość 4,32 metra).

Stopa angielska

Miara oparta na długości ludzkiej stopy. 1 stopa to 12 cali, a więc 30,48 cm. Jeżeli zgodnie z tradycją taką stopę miał król Henryk II Plantagenet, to buty musiałby nosić w rozmiarze 47.

Akr

Jednostka miary powierzchni. Jeden akr ma ponad 4046 metrów kwadratowych. Tak dziwną liczbę wyliczono na powierzchni pola, które można było zaorać pługiem zaprzęgniętym w parę wołów w ciągu jednego dnia.

Pinta

Jednostka objętości zwana też półkwartą. Stosuje się ją głównie w Wielkiej Brytanii, Irlandii i USA. W Stanach Zjednoczonych są dwie pinty. Sucha, do substancji sypkich, i mokra do płynów. Pintą najczęściej odmierza się mleko lub piwo w szklankach. Kupując pintę mleka, dostaniemy 568,26 ml.

Sążeń

Jednostka miary długości. Sążeń to tyle co rozpostarte ramiona dorosłego mężczyzny. Niezbyt precyzyjnie, ale wynosiło to ok. 1,9 m. Miary tej używano także w Polsce.