Ciągną i chruczą

Przemysław Barszcz

|

MGN 10/2016

publikacja 20.11.2017 14:54

Największy, najrzadszy, najbardziej zagrożony ssak świata żyje w polskiej puszczy.

Ciągną i chruczą Żubry to jedne z najrzadszych ssaków świata Monkpress/East News

Pewnego dnia zamarzyło mi się zobaczyć dzikiego żubra. Pod koniec lata i wczesną jesienią odbywają się gody żubrów, zwane stanowieniem. Wtedy te majestatyczne zwierzęta są bardziej aktywne i mniej ostrożne, a więc łatwiej je podejść. Postanowiłem zatem wytropić żubry.

Przez puszczę

Puszcza Białowieska to ostatni fragment pierwotnej puszczy nizinnej, jaka wieki temu porastała Europę. To niewiarygodne, ale kiedyś prawie cały nasz kontynent był… lasem. A co równie ciekawe, dzięki staraniom polskich leśników tylko w Polsce zachował się ostatni, niezmieniony fragment pierwotnego lasu. Drzewa w Puszczy Białowieskiej są tak wielkie, że ich korony nikną gdzieś wysoko w górze. A kora każdego z tych olbrzymów, niezależnie od gatunku, jest tak gruba i spękana ze starości, że – ku mojemu zaskoczeniu – nawet mnie, leśnikowi, trudno było czasem określić, jakie to drzewo. Przy dnie lasu, gdzie (wobec leśnych gigantów – mały jak karzełek) przedzierałem się przez puszczę, panował zielonkawy półmrok.

Kudłate olbrzymy

Ponieważ zaczęło się już rykowisko jeleni, co jakiś czas dobiegał mnie ryk byka lub łomotanie poroża o pnie drzew, stanowiące rozgrzewkę przed walką i ostrzeżenie dla rywali. Co jakiś czas gdzieś przede mną podrywała się wataha dzików. Żubrów nie było. W pewnym momencie zatrzymałem się. Zaintrygował mnie jakiś odgłos… Tak! To było chruczenie żubra! Były gdzieś tu, niedaleko! Nagle zatrzeszczały krzaki, małe drzewka pochyliły się i… dosłownie kilkadziesiąt kroków przede mną ujrzałem trzy kudłate, brązowe grzbiety. A więc żubry są! Jeszcze krótka chwila i nie spiesząc się, zwierzęta pociągnęły do matecznika, pozostawiając po sobie zapach piżma i kilka żubrzych placków.

Żubry

To jedne z najrzadszych ssaków świata. Nosorożców białych, które uważane są niezmiernie rzadko występujące i bardzo zagrożone wyginięciem, żyje na wolności około 20 tysięcy. Żubrów – jak się okazuje – zaledwie 5 tysięcy, czyli cztery razy mniej. Polskim żubrom, na szczęście, nie zagrażają kłusownicy – jak nosorożcom w Afryce. Każdy cielak, czyli żubr przychodzący na świat, wpisywany jest do „Księgi rodowodowej żubrów”. Wszystkie żubry żyjące obecnie są ze sobą blisko spokrewnione. Jeżeli więc jednego zaatakuje jakaś choroba zakaźna, to może się okazać, że żaden z żubrów nie jest na nią odporny, a zaraza szybko się rozprzestrzeni. Kilka lat temu w Bieszczadach trzeba było odstrzelić całe stado (ponad 20 sztuk), bo żubry zachorowały na gruźlicę. Na leczenie było za późno, a nie można było dopuścić, żeby zaraziły się kolejne zwierzęta.

Dzięki Polakom

W roku 1919 w Puszczy Białowieskiej padł ostatni żubr żyjący na wolności. W hodowlach rozsianych w Europie przetrwało ich zaledwie kilkadziesiąt. Dziesięć lat później, w 1929 roku, sprowadzono do Polski kilka żubrów i rozpoczęto hodowlę. Ukryte w ostępach puszczy, szczęśliwie przetrwały II wojnę światową. W Polsce żyje najwięcej tych brodatych olbrzymów – około 1500. W naszym kraju też udało się przywrócić żubry dzikiej naturze; żyją one nie tylko w hodowlach, ale i na wolności. W roku 1957 roku w Puszczy Białowieskiej urodził się pierwszy na świecie dziki żubrzyk! Bez żadnej przesady można powiedzieć, że żubry przed wyginięciem uratowali Polacy. To jedno z największych osiągnięć ochrony przyrody na świecie.

Żubrzy słowniczek

Stanowienie – gody żubrów Chruczenie – odgłos wydawany przez żubry Cielę – młody żubr Ciołek – żubr roczny Pyza – nos żubra Ciągnięcie – powolne przemieszczanie się żubrów

Białowieskie i bieszczadzkie

W Puszczy Białowieskiej żyje dziś dziko około 800 żubrów. Drugie co do wielkości stado (200 żubrów) mieszka w Bieszczadach. Osobniki z Puszczy to żubry czystej krwi białowieskiej nizinnej. Te bieszczadzkie mają odrobinę krwi żubrów kaukaskich, z których ostatni padł w Niemczech sto lat temu. Dziś żubrów kaukaskich nie ma już na świecie. Ich krew i dziedzictwo genów zachowały się jedynie w żubrach bieszczadzkich.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.