Zabawy w piasku lubią nie tylko dzieci, ale także dorośli, choć może oni wstydzą się do tego przyznać. Co to jest piasek? I dlaczego gdy jest mokry, to się klei? Te pytania wydają się proste, ale odpowiedzi wcale takie nie są.

 

Od skały do ziarenka

Piasek to pokruszone skały. Maleńkie kamyczki, które kiedyś były kamyczkami większymi, a jeszcze wcześniej głazami. Ta odpowiedź jednak tylko w części jest prawdziwa. Żółtawy piasek, jaki znamy z polskiego Wybrzeża albo z plaż Pojezierza Mazurskiego, swoje „życie” zaczął w górach, a następnie trafił na dno morza albo oceanu. Skały kruszą się na głazy i ka- mienie. Coraz mniejsze kamyki są niesione przez wartkie górskie strumyki, a w nich zderzają się ze sobą i rozdrabniają na coraz mniejsze i mniejsze. W końcu są tak małe jak ziarenka piasku. Trwa to bardzo długo. Od ukruszenia się skały w górach do powstania ziarenka piasku na wybrzeżu może minąć kilka milionów lat! Piasek na pustyniach odległych od morza czy oceanu, ma takie samo pochodzenie, bo to, co teraz jest pustynią, kiedyś było dnem oceanu.

 

Biały, czarny, czerwony

Jednak nie cały piasek pochodzi z gór. W niektórych miejscach na Ziemi piasek tworzą ziarenka skał znajdujących się w morzu, np. skał wapiennych. Te z kolei zbudowane są z resztek organizmów żywych, które kiedyś w morzu zamieszkiwały. Skały wapienne są białe, dlatego wapienny piasek też jest biały. Białe plaże są na Bahamach. Gdzieniegdzie można też spotkać piasek z czarnych skał magmowych, czyli takich, które kiedyś w postaci lawy wypłynęły ze środka Ziemi. Czarny jak smoła piasek jest na przykład na Hawajach. A na pustyni Atakama w Chile jest piasek... czerwony. Zresztą na Marsie podobnie. Czerwieni dodają piaskowi związki chemiczne bogate w żelazo. I jeszcze jedno. W niektórych miejscach na świecie plaże są pokryte warstwą kawałeczków muszelek morskich żyjątek. To także nazywa się piaskiem.

 

Woda jak klej

Sprawę pochodzenia piasku mamy wyjaśnioną. Trzeba jeszcze rozwikłać jedną tajemnicę. Dlaczego mokry piasek się klei, a suchy nie? Ziarenka piasku są małymi kuleczkami podobnymi do pingpongowych, tylko oczywiście są dużo mniejsze. Czy kilka albo kilkanaście piłeczek pingpongowych można ustawić jedna na drugiej? Nie. Dlaczego? Bo się sturlają. To jasne. Ale gdyby tak je skleić?... Podobnie jest z piaskiem. Z suchego piasku niczego nie zbudujemy, bo okrągłe ziarenka sturlają się z siebie. Pewnego rodzaju klejem jest woda, która powoduje, że okrągłe ziarenka bardzo dobrze trzymają się siebie. Woda zachowuje się jak klej dzięki zjawisku, które fizycy nazywają napięciem powierzchniowym. Oznacza to, że cząsteczki wody – tak jak dzieci idące parami – trzymają się siebie. To zjawisko można zaobserwować nawet bez piasku. Wystarczy napełnić szklankę wodą po same brzegi, a następnie dolewać je po kropelce. Po chwili powierzchnia wody będzie nieco wyżej niż brzeg szklanki. To tak zwany menisk wypukły. To możliwe dlatego, że cząsteczki wody są zaczepione o siebie. A wracając do mokrego piasku... Cząsteczki wody, trzymając się siebie, działają jak klej i przytrzymują ziarenka piasku. Dzięki temu mokry piasek można formować. Wody pomiędzy ziarenkami nie może być zbyt wiele, bo za dużo wody, zamiast piasek sklejać, spowoduje, że się on „rozpłynie”.

 

Czy można policzyć wszystkie ziarenka piasku na Ziemi?

To niemożliwe. Można je jednak oszacować, czyli ocenić mniej więcej . I tak właśnie mniej więcej naukowcy oszacowali, że na naszej planecie jest w sumie 100 tysięcy biliardów ziaren piasku. Czyli inaczej 1 z 20 zerami.