Dlaczego rośliny są zielone? Najkrótsza odpowiedź to, dlatego, że zawierają chlorofil, czyli związek chemiczny, który pomaga roślinom się odżywiać. Rośliny też „jedzą”, choć oczywiście inaczej niż ludzie. Dzięki chlorofilowi, z wody, dwutlenku węgla i światła powstają cukry (pożywienie dla roślin) i tlen. Tlen jest usuwany do atmosfery. W zimie jednak światła jest znacznie mniej niż latem i istnieje ryzyko, że roślina nie byłaby w stanie się wyżywić.
Jak rośliny zielone zabezpieczają się przed „głodem”? W pewnym sensie zasypiają. Przestają produkować chlorofil i zrzucają liście na zimę. Bardziej opłaca im się na wiosnę wypuścić listki nowe, świeże, niż przez całą zimę utrzymywać te stare.

I światło i temperatura

Gdy chlorofil przestaje być produkowany, liście roślin, krzewów ale też niektórych traw zmieniają kolory na czerwone, żółte i pomarańczowe. W liściach jest wiele różnych barwników, ale najwięcej jest chlorofilu. W pewnym sensie zielony barwnik przykrywa inne. Gdy jednak zielonego jest coraz mniej, inne dochodzą „do głosu”.
Te inne, to barwniki z grupy karotenoidów (barwniki z tej samej grupy barwią marchewkę i pomarańczę).
Liście są różnokolorowe najwyżej kilka tygodni. Później drzewo i tak pozbywa się swoich – niepotrzebnych w okresie zimowym – liści. Najpierw pozwala by uschły, a później je zrzuca. Są oczywiście wyjątki od tej reguły, ale w naszym klimacie raczej nieliczne.
Coraz krótszy dzień (mniej dochodzącego światła) jest dla roślin sygnałem, że zbliża się zima. Ale na zmianę koloru liści wpływa nie tylko ilość światła. Drugim powód to temperatura. Gdy w nocy spada do zaledwie kilku stopni powyżej zera, to nawet gdyby światła było jeszcze pod dostatkiem, roślina zaczyna przygotowywać się do zimowego snu.

Każdy liść inny

Drzewo nie zarządza wszystkimi liśćmi z jednego miejsca, nie decyduje czy produkcję chlorofilu dla wszystkich liści wyłączyć w tym samym momencie. Każdy liść decyduje o tym sam. W efekcie na jednym drzewie można znaleźć liście zielone (te, które są mocno wystawione na światło słoneczne) i takie, które zaczynają już żółknąć.
Jesienny las mieni się barwą kolorów także dlatego, że każdy gatunek drzewa zmienia swoje kolory inaczej. Liście osiki na przykład są bardzo żółte, ale już liście klonu czy jesionu w ogóle nie żółkną, tylko stają się intensywnie czerwone.
Znaczenie ma też temperatura. Drzewom w środku lasu jest cieplej niż tym, które rosną na jego skraju. Okazuje się, że znaczenie ma także rodzaj gleby, na jakim drzewo rośnie.

Przepis na kolorową jesień
1. Temperatura powietrza powinna spadać powoli, nie gwałtownie.
2. Pogoda powinna być słoneczna, a niebo bezchmurne.
3. Odpowiednia wilgotność. Jeżeli jest zbyt mokro, liście wcześniej spadną, gdy będzie za sucho, uschną.
W skrócie. Jesień musi być ciepła, sucha i słoneczna. Wtedy będzie złota, czerwona, brązowa, żółta i pomarańczowa…

Przekonaj się sam
Dlaczego w domu liście nie żółkną?
Z kilku powodów. Zwykle w domu trzymamy rośliny nie pochodzące z naszego klimatu. Jeżeli są to rośliny egzotyczne pochodzące na przykład z Azji, Australii czy Afryki, nie znają one mechanizmu zmiany kolorów i zrzucania liści na zimę. Ale to nie jedyny powód. W pokoju temperatura nie spada do kilku stopni powyżej zera. Gdy przychodzi zima, po prostu uruchamiamy ogrzewanie. Ilość światła też jest mniej więcej stała. Gdy jesienią dzień robi się krótszy, po prostu włączamy światło. Skąd więc roślina ma wiedzieć, że zbliża się zima?
Tu można przeprowadzić ciekawe doświadczenie.
Co się stanie gdyby część liścia na kilka dni zakryć nieprzezroczystą taśmą?
Jaki kolor będzie miał liść, jeśli przez dłuższy czas nie będzie do niego dochodziło światło?

1. Roślina w doniczce odżywia się tak samo jak ta rosnąca w parku albo ogrodzie. Potrzebuje światła, wody i dwutlenku węgla. Podlewając, dostarczamy jej wody, dwutlenek węgla pobiera sobie z powietrza a światło zza okna albo żarówki.

2. Gdy do części liścia światło nie będzie docierało, liść uzna, że nie ma tam sensu produkcja zielonego barwnika. Jaki kolor w tym „zacienionym” miejscu będzie miał liść? Można to sprawdzić naklejając na część liścia nieprzezroczystą taśmę.

3. Po kilku, może kilkunastu dniach taśmę można delikatnie ściągnąć. Sprawdźcie, jaki jest wynik tego eksperymentu?