liście są zielone, bo zawierają chlorofi l. To związek chemiczny odpowiedzialny za fotosyntezę, czyli proces, w trakcie którego z wody, dwutlenku węgla i światła powstają cukry i tlen. Tlen jest usuwany do atmosfery, a cukry są „pożywieniem” dla roślin. A co dzieje się wtedy, gdy światła zaczyna brakować?

RACJONALNA ROŚLINA
Rośliny, czy w ogóle organizmy żywe są bardzo racjonalne. Skoro jesienią zaczyna ubywać światła słonecznego, bo w związku z kątem padania promieni słonecznych dzień staje się coraz krótszy, po co rośliny mają tracić energię na produkcję chlorofilu? Przecież i tak skończy się tym, że zrzucą liście jako kompletnie nieprzydatne zimą. Od wczesnej jesieni rośliny „wiedzą”, że nadchodzi zima. Pierwszym krokiem jest wstrzymanie produkcji chlorofilu. Chlorofil – choć najważniejszy – to niejedyny barwnik występujący w roślinach zielonych. Gdy zaczyna go brakować, do głosu dochodzą inne barwniki, obecne w liściach przez cały czas. Ale z powodu dużej ilości chlorofilu, przez większą część roku po prostu ich nie widać. Dopiero wtedy, gdy chlorofilu zaczyna brakować, liść staje się coraz bardziej żółty. Nie dlatego, że przysycha, ale dlatego, że jest w nim całkiem sporo barwników z grupy karotenoidów. To te, które nadają kolor marchewce, czy pomarańczom. Dzięki karotenoidom liście stają się żółte, pomarańczowe czy brązowawe. Różne barwy, odcienie liści zależą od temperatury, gatunku drzewa, a nawet rodzaju gruntu, na którym roślina się rozwija.

CO MA CZERWONY DO ŻÓŁTEGO?
No dobrze, ale dlaczego niektóre liście jesienią stają się czerwone? Barwniki, które odpowiadają za ten kolor, pochodzą z grupy antocyjanidyn. Te same związki występują w kwiatach. Barwnik żółty czy pomarańczowy jest w liściach przez okrągły rok, a barwniki czerwone produkowane są dopiero jesienią. Naukowcy nie wiedzą, dlaczego tak się dzieje. Te same czerwone barwniki liście produkują też wtedy, gdy roślinę trapi jakaś choroba. Dzisiaj naukowcy sądzą, że barwniki czerwone chronią komórki liści przed zamarznięciem. Jesienią, kiedy nocne przymrozki są czymś normalnym, rośliny z dużą ilością czerwonych barwników są odporniejsze. A może jest tak, że roślina zmienia kolor liści tuż przed ich odrzuceniem, bo to pomaga jej pobrać ze środowiska coś, co pomoże jej lepiej funkcjonować w kolejnym sezonie? Na razie to tylko gdybanie.

TEMPERATURA I ŚWIATŁO
Jesienny las jest wielokolorowy. Choć akurat kolorów liści nie jest aż tak dużo. Wiele odcieni powstaje dlatego, że kilka barwników miesza się ze sobą w różnych proporcjach. Od czego te proporcje zależą? Niektóre barwniki są charakterystyczne dla konkretnego gatunku roślin. Inne występują we wszystkich roślinach, ale w liściach pojawiają się w zależności od warunków zewnętrznych. Dlatego na przykład liście dwóch stojących obok siebie drzew mogą mieć nieco inny odcień. Co musi się stać, by jesień była naprawdę kolorowa? Przede wszystkim musi być pogodnie. Temperatura powietrza powinna spadać powoli. Nie jest więc dobrze, kiedy wrzesień jest ciepły, a w październiku, niemal z dnia na dzień, pojawiają się chłody. I to nie tylko z punktu widzenia liści. Temperatura trochę łączy się z ilością światła. By jesień była kolorowa, pogoda powinna być słoneczna, a niebo bezchmurne. Tylko wtedy chlorofil będzie powoli „ustępował” innym barwnikom. Nagłe zmiany temperatury mogą spowodować, że liście spadną, zanim zdążą zmienić kolor. Jeżeli jest zbyt mokro, liście spadną wcześniej, a jeżeli zbyt często chmury będą przysłaniały słońce, liście nie wyprodukują czerwonego barwnika. W skrócie: jesień musi być ciepła, sucha i słoneczna. Wtedy będzie złota, czerwona, brązowa, żółta, pomarańczowa…